Het IMF stipt de ongelijkheden aan bij het economisch herstel

Civis Mundi Digitaal #109

door Jan de Boer

Het economisch herstel versnelt, in een wereld verzwakt door ongelijk oplopende groeiprocessen en sterk oplopende ongelijkheden. In zijn op 6 april gepubliceerde verwachtingen gaat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) uit van een mondiale economische groei van 6 procent voor 2021 tegen 5,5% in haar laatste verwachtingen in januari, en waarschuwt het voor groeiende ongelijkheden tussen landen. In de inleiding van het rapport toont Gita Gopinath, hoofdeconoom van het IMF, haar ongerustheid « over de kolossale problemen bij het herstel die tegelijkertijd binnen landen en tussen landen niet met elkaar overeenstemmen, alsook over de blijvende economische schade van de crisis ». Het herstel is heel veel sneller in hoogontwikkelde economieën die kunnen rekenen op massieve steunplannen, met name ook het door de Amerikaanse president Biden aangekondigde steunplan van 1900 miljard dollar en een snelle ontwikkeling van vaccinatieprogramma’s.

Na China, dat haar BBP (Bruto Binnenlands Product) van voor de crisis heeft hervonden, moeten de Verenigde Staten op hun beurt in 2021 het einde van de tunnel zien, met een economische groei van 6,4%. Het in Washington zetelende instituut heeft zijn verwachtingen inzake economische groei voor de Eurozone op 4,4% gesteld en verwacht niet dat de Eurozone haar niveau van voor de pandemie eerder terugvindt dan in 2022. Voor het Afrika ten zuiden van de Sahara wordt in 2021een bescheiden groei verwacht van 3,4%, na de grootste terugval van haar BBP in haar geschiedenis.

De cumulatieve inkomens per inwoner tussen 2020 en 2022 zullen in de zich ontwikkelende landen (met uitzondering van China) 20% lager zijn dan zij waren geweest zonder coronacrisis, tegen slechts 11% in de hoogontwikkelde economieën. De opkomende landen zijn de grote verliezers van de pandemie. Aan de oorsprong van dit uiteenlopen liggen de gezondheidsrestricties en steunplannen die van land tot land variëren, maar ook verschillen in de specialisaties per bedrijfstak, in het deel van verzekerde banen middels telewerken of in de kwaliteit van digitale infrastructuren. De eilanden in de Grote Oceaan, die talrijke handicaps cumuleren, zoals de afhankelijkheid van het toerisme en de zeer beperkte budgettaire handelingsmogelijkheden, zullen volgens het IMF in 2024 een BBP kennen dat 10% lager is dan wat voor de pandemie werd verwacht.

Bepaalde landen, zoals China, profiteren van een industriële productie die weer haar niveau van voor de pandemie heeft, dankzij een verhoogde consumptie van goederen tijdens de lockdown, terwijl de diensten voor ontspanning, de restauratie en het toerisme er te lijden hebben onder de coronamaatregelen. Het IMF wijst er terecht op dat de toegang tot vaccins « totaal onrechtvaardig » is: landen met een hoog inkomen hebben vooraf de helft van de doses vaccins besteld, waardoor zij in staat zijn hun coronamaatregelen eerder op de heffen en een snel economisch herstel te verkrijgen. Maar zelfs in deze hoogontwikkelde economieën, die beter dan de andere uit deze crisis weten te komen, verdiepen zich de ongelijkheden: « Jongeren, vrouwen en minder gekwalificeerde werkers en die van de informele sector zijn het meest de dupe van de pandemie. De ongelijkheden dreigen lang te duren. Wegens de crisis die de digitalisering en de automatisering heeft versneld, zullen heel veel verloren banen nooit weer terugkomen, » aldus het IMF.

Vervolgens zullen de schoolsluitingen en het verlies van schoolse kennis repercussies hebben voor miljoenen levens, en dat gaat zich jaren later vertalen in een verlaging van inkomens of buitensluitingen van de arbeidsmarkt. Leerlingen hebben gemiddeld het equivalent van 69 dagen onderwijs verloren in de landen met lage inkomens, tegen slechts 15 dagen in de rijke landen. Meisjes en scholieren uit arme huishoudens worden daardoor het meest getroffen.

De sinds het begin van de pandemie gelanceerde massieve herstelplannen hebben volgens de economen van het IMF een drie keer zo grote inkrimping verhinderd. Na deze plannen, bestemd om de schokken van de crisis op te vangen, beveelt het instituut aan om snel steunmaatregelen te treffen voor duidelijke doelen: « Er moet veel beter aandacht geschonken worden aan opleiding en omscholing van werkers gekoppeld aan financiële hulp om hen bij deze transitie te helpen ». De publieke machten worden ook uitgenodigd om hun onderwijsbudgetten te verhogen om de verloren onderwijsuren gedurende de pandemie in te halen.

Kristalina Georgieva, algemeen directrice van het IMF: « De inspanningen moeten niet verslappen ». Met name die inzake solidariteit. Hoewel de rijke landen sinds het begin van de epidemie 16.000 miljard dollar uitgegeven hebben om hun economieën te redden, zijn ze er maar net mee akkoord gegaan om de aflossing van schulden van de allerarmste landen op te schorten, zonder zelfs ook maar een deel ervan kwijt te schelden, voor een bedrag van 5,7 miljard dollar in 2020. Niet alleen hebben de arme landen geen toegang tot vaccins, de helft van deze landen zit tot over hun oren in de schuld. Volgens schattingen van het IMF hebben ze de komende vijf jaar 200 miljard dollar nodig om het hoofd te kunnen bieden aan de pandemie. Eind maart zei Kristallina Georgieva: « Wij hebben een mondiale benadering nodig. Er zijn nationale maatregelen nodig om de inning van belastingen te verbeteren (…) en belangrijke internationale steun, zoals giften of leningen tegen een verlaagd tarief ». Het IMF zou graag haar reserves willen verhogen via een uitzending met haar trekkingsrechten ter hoogte van 650 miljard dollar die liquide middelen zou kunnen verschaffen aan het mondiale economische systeem. Dat zou zich voor Afrika vertalen in 34 miljard dollar aanvullende hulp.

Kortom, het IMF pleit op alle fronten voor meer nationale en internationale solidariteit ter wille van de hele mensheid, want de toekomst voor een ieder op onze onherbergzame planeet hangt daarvan af. Laten we hopen dat de rijke landen dit ook voor hun eigen bestwil willen beseffen. In dat verband herinner ik ook nog even aan mijn artikel « Pandemieën wakkeren de sociale woede aan »… een waarschuwing te meer.

Geschreven op 25 april 2021