Oorsprong van acupunctuur en moderne acupunctuurvormen

Civis Mundi Digitaal #114

door Yolanda Groeneveld

Inleiding

Het heeft mij altijd gefascineerd dat een veelvoud aan tamelijk verschillende acupunctuur-technieken goede resultaten oplevert. Hier geldt zeker dat er vele wegen naar Rome leiden. Er bestaan enorme variaties in bijvoorbeeld naalddiepte, aantal naalden, mate van stimulatie, behandeling met warmte, met moxa (zie bijlage 1) of bijvoorbeeld meer recente ontwikkelingen zoals puntstimulatie met laser of met elektriciteit.

Als je op zoek gaat naar de oudste voorbeelden van het doorboren van de huid voor medische doeleinden, ontdek je niet alleen vindplaatsen hiervoor in China, maar ook in andere gebieden in de wereld. In wat hier volgt geef ik een overzicht van met name vedische (Indiase) en in mindere mate Chinese bronnen, aangezien deze laatste in het algemeen al vrij bekend zijn. Maar er zijn ook elders in de wereld op soms verrassende locaties duidelijke aanwijzingen voor acupunctuurbeoefening gevonden, waar ik in dit artikel in vogelvlucht doorheen zal gaan. Tot slot zullen de meest gebruikte acupunctuurstijlen van dit moment aan de orde komen.

Chinese oorsprong

Het is nog steeds niet met zekerheid vast te stellen waar en wanneer het eerste idee van acupunctuur ontstaan is. In ieder geval kan gesteld worden, dat de wortels van de acupunctuur zeer ver terug strekken in de tijd. De meest bekende vindplaatsen en meest volledige geschriften zijn afkomstig uit China. De geschriften van de Gele Keizer werden waarschijnlijk rond 200 voor Christus opgetekend. Het is nog steeds een actueel en invloedrijk standaardwerk voor acupuncturisten wereldwijd, waarin gesprekken worden weergegeven tussen de Gele Keizer, Huang Di, een verlicht heerser die ca. 5000 v.Chr.. geleefd zou hebben, en zijn lijfarts, Qi Bo. Zie het artikel van Elsa Wierda in Civis Mundi 108: De oude keizer in een nieuw jasje: Chinese geneeskunde als inspiratie voor de hedendaagse leefstijlgeneeskunde (1). In deze geschriften worden de natuurlijke wetten van het universum onthuld en als natuurlijk voortvloeisel hieruit de leefstijladviezen om in harmonie en dus in gezondheid in deze wereld te leven.

Er zijn argumenten vanuit archeologische opgravingen, dat acupunctuur al veel eerder beoefend werd in China, zoals de vondsten van acupunctuuretsen op botten in China, welke terug dateren tot ca. 1600 v.Chr. (2).

Acupunctuur is door de eeuwen heen in verschillende (familie)stijlen en tradities beoefend in China. Vanaf 1700 na Chr. nam de belangstelling voor acupunctuur in China af. Het werd gaandeweg als irrationeel en bijgelovig bestempeld en werd op keizerlijk bevel in 1822 geweerd uit het Keizerlijk Medisch Instituut. De kennis en vaardigheden werden nog wel bewaard onder academici en lokale genezers. Naarmate China westerse geneeskunde in de 20e eeuw meer en meer omarmde, resulteerde dit uiteindelijk in een totale verbanning in 1929, tezamen met andere vormen van traditionele geneeskunde.

Na installatie van de communistische regering in 1949 werden de traditionele vormen van geneeskunde in ere hersteld, wellicht mede vanuit nationalistische motieven, maar ook omdat het de enige praktische manier was om basisgezondheidszorg aan de bevolking te bieden. Dit is het moment waarop allerlei uiteenlopende tradities van acupunctuur theorie en praktijk tezamen zijn gebracht in een consensus welke nu bekend staat als Traditionele Chinese Geneeskunde. Het is nu de meest verbreide vorm van acupunctuur die wereldwijd beoefend wordt (3).

Vedische oorsprong

Als we op zoek gaan naar de oudste mondelinge overlevering van acupunctuur, dan vinden we hiervoor de meest duidelijke aanwijzingen in de Indusvallei in India waar de vedische geschriften ontstaan zijn. De geschiedenis van ayurvedische acupunctuur is nauw verstrengeld met de geschiedenis van de ayurveda zelf en kan tenminste 7-9 duizend jaar terug herleid worden. Recent hebben verschillende opgravingen in India meer zekerheid gegeven aan deze datering. De herontdekking van het antieke Sarasvati-riviersysteem en de Mehrgarh vindplaats laten een organische ontwikkeling van beschaving in India zien, terug daterend tot 6500 v.Chr. met een sterke vedische aanwezigheid vanaf de vroegste eeuw, waardoor een veel grotere ouderdom gegeven wordt aan de vedische cultuur, waarvan ayurveda een onderdeel is, dan eerder verondersteld (4).

Er zijn vier grote klassieke geschriften of Veda’s, welke zorgvuldig herinnerd en doorgegeven zijn van ouder naar kind voor ontelbare generaties alvorens op schrift te zijn vastgelegd:

de Rig Veda, oudste en basis voor de andere Veda’s, 10.572 verzen,
de Yajur Veda, 40 hoofdstukken aan verzen,
de Sama Veda, herhaling van de Rig Veda plus toegevoegd materiaal en verzen,
de Atharva Veda, voor wat betreft de ayurvedische geneeskunde de meest omvattende.

Ayurveda, de wetenschap van het leven in de meest praktische en meest esoterische zin van het woord, is ontsproten aan de Rig Veda. Deze kennis wordt gedacht te zijn ontvangen door de Rishi’s, wijze zieners uit de oudheid, in diepe meditatieve bewustzijnstoestanden nabij de Himalaya. Zij werden in India vereerd om hun grote expertise in geneeskunde. In deze regio nabij de besneeuwde hoogvlakten van de Himalaya groeiden geen kruiden, zodat het ontstaan van acupunctuur in prehistorische tijden vanuit de principes van de ayurveda een voor de hand liggende ontwikkeling zou zijn (5).

De Suchi Veda werd enkele duizenden jaren later (1000 v.Chr.) toegevoegd, en bevat een uitgebreide compilatie van naaldtechnieken, zowel voor chirurgische als voor acupunctuur doeleinden. Rond dezelfde tijd zijn de medische principes uit de Veda’s op wetenschappelijke wijze gesystematiseerd, samengevoegd en uitgebreid. Hierdoor ontstonden acht onderscheiden takken van ayurveda, waaronder pediatrie, chirurgie, toxicologie, interne geneeskunde, psychiatrie enzovoorts.

Verschillende andere compilaties werden geschreven, waarvan slechts drie bewaard zijn gebleven, nu bekend als het Grote Trio. Een daarvan, een monumentaal werk over chirurgie, de Sushruta Samhita, is toegeschreven aan de grote Indiase chirurg Sushruta. Sommige van de concepten hierin bewijzen ook in onze moderne chirurgie nog steeds hun waarde. Ook acupunctuur werd genoemd door Sushruta en is onderwezen in de Dhanvantari School in het India van de oudheid (6).

Geschreven bronnen

Een van de eerste geschreven bronnen van acupunctuur (zo niet de vroegste) wordt gevonden in de Veda’s. Acupunctuur werd Siravedhana genoemd (siras of acupunten doorboord door een naald). Naalden werden voor zowel chirurgische als niet-chirurgische heling gebruikt. Het werd voor het eerst ca. 3000 jaar geleden vastgelegd in de Suchi Veda (wetenschap van de naaldtechnieken).

Acupunctuur werd ook gebruikt als onderdeel van chirurgie (Shalya Chikitsa) en de chirurg en leraar Sushruta (500vChr.) legt in zijn handboek Sushruta Samhita uit dat er 700 siras (acupunten) in het lichaam zijn, welke ingebed zijn in de 24 dhamanis of kanalen van prana [levensenergie]. De beoefenaar gebruikt zeer fijne naalden om behoedzaam de sira te doorboren. Dit veroorzaakt een reactie in de sira, welk effect wordt doorgegeven via de prana die door de nadis (onzichtbare ‘vitale energie’-kanalen) stroomt .

Er werden door de millennia heen verschillende benamingen gebezigd voor ayurvedische acupunctuur. Suchi Karma bijvoorbeeld, waar suchi naald betekent en karma naar therapie verwijst, naaldtherapie dus (7). Er wordt ook gesproken van Bhedan Karma, letterlijk doorborende therapie. Door de juiste naaldtechniek kan prana, levensenergie, vanuit het universum via de huid doordringen in de microkosmos, het lichaam, om interne balans of harmonie te creëren (8).

Vooral via het boeddhisme is de kennis van ayurveda en siravedhana acupunctuur buiten India verspreid. “Deze hoogontwikkelde kennis van geneeskunde ontving patroonschap van koningen. Daarna volgde een tijd waarin ambassadeurs naar Oost Aziatische landen reisden, inclusief Ceylon en Indonesië. Onder hen waren boeddhistische monniken, die het ayurvedische medische systeem beoefenden en uitdroegen. Zij ontwikkelden de ‘marma chikitsa’ en dit werd erkend als acupunctuur” (Dr. D.G. Thatte, Acupuncture marma and other Asian Therapeutic Techniques. Chaukhambha Orientalia, Delhi 1988 (9).

Ayurvedische acupunctuur werd later ook gepraktiseerd op Sri Lanka (300 v.Chr.) en nog later door de Tibetanen die eveneens de Indiase cultuur via het boeddhisme meekregen. Het boeddhistische concept van ahimsa, non-agressie, betekende dat chirurgie (anatomische dissectie) ongewenst was en acupunctuur derhalve floreerde. (10) In hedendaags India zijn de meeste ayurvedische acupuncturisten beoefenaars van traditionele Indiase vechtkunst (Kalari-stijlen), die hun systeem nog steeds geheimhouden (11).

https://www.wikiwand.com/nl/Marmapunten

Hoofdbegrippen van de ayurvedische acupunctuur

Het doorboren van het punt op de huid met een naald stimuleert een kleine verticale buisachtige structuur (sira), welke verbonden is met een dieper kanaal (dhamani) en welke uiteindelijk orgaanstructuren beïnvloedt door prana of subtiele rasa. Er zijn ongeveer 700 sira’s of acupunctuurpunten. Net zoals in de traditionele Chinese geneeskunde zijn er 2x12 dhamani’s, acupunctuurbanen, geassocieerd met de verschillende organen.

Marma’s zijn grote accumulatie-centra van prana. Ze zijn meer gevoelig voor trauma en blessures en bevatten altijd een of meer sira’s. Er zijn 107 marma’s. In feite zijn alle sira’s in feite micro marma’s, tenzij ze binnen een grotere marma vallen. Marma’s zijn dus kwetsbare lichaamsregio’s, terwijl sira’s buisvormige structuren zijn die prana dragen.

Nadi betekent een holle buis of pijp en de dhamani’s zijn vormen van nadi’s. Niet alle nadi’s zijn dhamani’s. De conceptie energiebaan (artava nadi) en de gouverneur energiebaan (shukra nadi) zijn geen dhamani’s, samenhangend met de graad van belangrijkheid. Nadi’s hebben een directe relatie met de chakra’s [energiecentra]. Verder is de stroom door de energiebanen van de organen (dhamani’s) circulair en gesloten, terwijl de stroom door de conceptie en gouverneur nadi’s hiervan gescheiden zijn en een gesloten circuit van zichzelf hebben (12).

Prana, de levensenergie is equivalent aan chi of ki uit de traditionele Chinese geneeskunde. Er worden hier veel overeenkomsten gevonden in aangeboren en verworven vormen van chi/prana. Het centrale begrip waar alle leven van afhangt is uiteraard in beide systemen ook het focus van alle therapie. De elementen van de ayurveda ontstaan uit prana in toenemende verdichting: ether, lucht, vuur, water en aarde. (13)

Voor een helder en diepgaand betoog over de therapeutische kwaliteiten van ayurveda, verwijs ik hier graag naar ‘De bijdrage van ayurveda aan gezondheid’, een artikel van Gerrit Jan Gerritsma in Civis Mundi 107 (14).

Geschiedenis van de acupunctuur in India

Met het opbloeien van boeddhisme in India in 563 voor Christus ontstonden kenniscentra en universiteiten, met name in opdracht van de Keizer Ashoka. Er werden ziekenhuizen opgericht en aan de Indiase boeddhistische universiteit Takshashila werden de meeste kunsten en wetenschappen onderwezen. Hieronder vielen ook de vechtkunsten, welke onderwezen werden door boeddhistische monniken.

Aangezien de dharma - de boeddhistische wet - monniken ook voor zelfverdediging niet toestond om wapens te gebruiken, werd hier verdediging door middel van ongewapende vechtkunst beoefend als onderdeel van de Negentien Kunsten. (De Milindapanha is een geschrift in de vorm van vragen en antwoorden tussen de boeddhistische koning Milinda en de superieure monnik Nagasena.)

Deze vechtkunsten zijn ongetwijfeld van groot belang geweest voor het succes van de reizen die de monniken ondernamen dwars door Azië. Zij brachten boeddhisme, ayurveda en de martiale kunsten naar landen als China, Korea, Japan en Indonesië. Zo is een bijzondere Shaolin Tempel bekend geworden, die zij 300 voor Christus bouwden op de Shaoshih bergtop (Honan, China). Dit klooster stelde monniken beter in staat tussen India en China te reizen en werd later beroemd om zijn expertise in boeddhisme, geneeskunde en martiale kunsten (Kalari). In India verdween het boeddhisme meer en meer, met name door toegenomen populariteit van het hindoeïsme. Tijdens de koloniale tijd werden de ayurveda en andere kunsten en wetenschappen in de ban gedaan door de Oost Indische Compagnie.

Nadat Mahatma Ghandi de onafhankelijkheid voor India verkreeg in het midden van de 20^e eeuw, werd de traditionele kennis en praktijk van ayurveda weer toegestaan. Langzaam maar zeker komt er meer en meer kennis naar voren naarmate terughoudende beoefenaars hun familiegeheimen van geneeskunde en vechtkunst delen. Het is zeer waarschijnlijk dat er veel meer kennis beschikbaar zou kunnen zijn indien volledige openheid gegeven werd.

Dr. Chandrashekkar Thakkur: “In India today, if every family shared its medical secrets as the Chinese have (been obliged to do by the government), we would probably find methods quite as interesting and as effective as the Chinese ones.” (15)

Vindplaatsen van acupunctuur buiten Azië

Als we de historie van de beoefening van acupunctuur in de ruimste zin van het woord onderzoeken, moeten de Bantu van Zuid-Afrika genoemd worden. Daar is men bekend met een krastechniek om het lichaam van ziekte te genezen. Er wordt met een hete naald een plek in het oor doorboord bij lage rugpijn, qua locatie overeenkomst vertonend met de hedendaagse ooracupunctuur.

Een andere intrigerende locatie is het eiland van St Laurent in Alaska. Hier zijn gedetailleerde tekeningen gevonden van tatoeages welke eeuwenlang zijn toegepast door de leden van een Eskimo stam. De tatoeages bevinden zich met name rond de gewrichten en vertonen duidelijke parallellen met bekende acupunctuur locaties (16). Eskimo’s zouden door de eeuwen heen een simpele acupunctuur techniek met behulp van puntige stenen en ook wel visgraten gebruikt hebben (17).

Ook via de specerijenroute heeft zich veel kennis over de wereld verspreid. Aanwijzingen hiervoor vinden we in de vondst van peperkorrels uit Sri Lanka in de neusgaten van Egyptische mummies. Het is hoogstwaarschijnlijk ook de route waarlangs afbeeldingen van acupunctuurbanen op de Ebers papyrus (1550 v.Chr.) terecht zijn gekomen. Deze zijn tentoongesteld in het British Museum.

Du Mai: The Governing Vessel

Europa

In 1991 vond men een fascinerend antiek voorbeeld van acupunctuur in de Smilaun Gletscher in de Tiroler Alpen. De bevroren resten van de oudste Europese mummie, ‘Ötzi’ genoemd, zijn ca. 5300 jaar oud. Op zijn lichaam werden 61 tatoeages gevonden. 80% van deze tatoeages blijken zich op acupunctuurpunten te bevinden, die gebruikt worden voor de behandeling van rugpijn en buikproblemen.

Uitgebreid onderzoek bracht aan het licht dat Ötzi leed aan slijtage, Lyme, galblaasstenen en wormen. Hij moet 45 jaar oud zijn geweest toen een pijl in de rug een einde aan zijn leven maakte. Dankzij deze bijzonder goed bewaard gebleven ‘Ijsman’ kunnen we een huiddoorborings/acupunctuur techniek dateren rond 3200 voor Christus in Centraal-Europa.

47 tatoeages op zijn benen en rug zijn gearrangeerd in 15 groepen. Negen van deze groepen bevinden zich op of binnen 5 mm van klassieke acupunctuur punten en geen van hen zijn op zichtbare plekken van het lichaam, waar een versieringsfunctie zou kunnen meespelen. Hij vertoonde tekenen van degeneratie in zijn onderste wervels, heup-, knie- en enkelgewrichten en zijn darm bevatte een ruime hoeveelheid zweepworm eieren en een vrij grote hoeveelheid houtskool. (18)

Een eerste aanzet voor wat uiteindelijk tot acupunctuur in de moderne tijd in Europa zou leiden, is gegeven door de Jezuïeten. Zij brachten vanaf 1600 allerlei informatie mee terug naar Europa van hun reizen door China. Hieronder bevond zich ook een beschrijving van het gebruik van acupunctuur. In Nederland was het Wilhelm Ten Rhyne (1647-1700) die acupunctuur introduceerde. Hij was als arts werkzaam voor de VOC en had een tijdlang Japan als basis. Daar was hij getuige van acupunctuur en heeft hij gedetailleerde aantekeningen en diagrammen gemaakt, die hij presenteerde aan het medische establishment bij terugkomst. Alhoewel hij aanvankelijk veel interesse gewekt heeft voor acupunctuur, nam dit mettertijd af.

Eigenlijk is acupunctuur pas echt van de grond gekomen in het westen na het bezoek van Richard Nixon, als president van de Verenigde Staten, aan China in 1971 en het daaropvolgende optrekken van het Bamboe Gordijn.

Tijdens zijn bezoek ontwikkelde een correspondent van de New York Times (James Reston) een appendicitis, terwijl hij rapporteerde vanuit Peking. Zijn operatie werd uitgevoerd onder regionale anesthesie en hij kreeg acupunctuur voor een darmafsluiting die na zijn operatie ontstond. Hij was erg onder de indruk van het effect van deze esoterische therapie en schreef een lang artikel voor de krant. Deze hele episode kreeg aanzienlijke aandacht in de pers. Tezamen met verslagen van succesvol uitgevoerde operaties op patiënten die volledig bij bewustzijn waren en alleen acupunctuur kregen als pijnbestrijding - stimuleerde dit enthousiasme om deze techniek nader te bestuderen.

Stijlen van Acupunctuur

Alhoewel zeker is dat de wortels van acupunctuur duizenden jaren oud zijn, kunnen we slechts speculeren hoeveel kennis door de millennia heen verloren is gegaan. Toch is het geruststellend dat er nog steeds een veelvoud aan vormen van acupunctuur bestaat in de 21e eeuw. In de laatste 50 jaar heeft er een verspreiding plaatsgevonden over de gehele wereld en is acupunctuur in het Westen met name populair geworden als ‘alternatieve’ en ‘complementaire’ geneeskunde. Sinds de laatste tien jaar wordt de traditionele acupunctuur door erkenning van het holistische karakter en nadruk op leefstijl meer en meer gezien als een vorm van integrale geneeskunde. Daarnaast is er ook een moderne vorm ontwikkeld door westerse artsen, waarbij men zich met name concentreert op de werking van acupunctuur op het zenuwstelsel.

Traditionele acupunctuur beoogt gezondheid door middel van regulatie van de qi/vitale energiestroom binnen de energiekanalen van het lichaam. De manieren van stimulatie van qi zijn veelvoudig en worden hier alleen kort genoemd. Waar er vroeger alleen massage, pressuur, naaldstimulatie (met vele vormen van intensiteit en naalddiepte) of warmte door verbranding van moxa plaatsvond, is er tegenwoordig ook electrische stimulatie, warmte door infrarood Thermal Design Power (TDP)/moxalampen, laserlicht, ledlicht, kleurentherapie.

Wellicht is er, zoals besproken in het voorafgaande, een gemeenschappelijke wortel voor acupunctuur in de Indusvallei te vinden. In ieder geval is men door de eeuwen heen in verschillende Aziatische landen gaandeweg een eigen stijl gaan ontwikkelen, zodat we tegenwoordig spreken van Chinese, Koreaanse, Vietnamese en Japanse acupunctuur. Ook binnen deze stijlen zijn er uiteraard weer verschillende tradities ontstaan, vaak samenhangend met familielijnen. Ik wil hier een beknopt overzicht van hedendaagse stijlen geven, zonder de pretentie volledig te zijn.

Klassieke stijlen

- Traditionele Chinese Geneeskunde, internationaal bekend als TCM, een van de oudste en meest wijdverspreide vormen van acupunctuur, welke de grootste invloed heeft gehad op de huidige vormen die elders in de wereld beoefend worden.

- Koreaanse acupunctuur, eveneens een eeuwenoude vorm. Hierbinnen is de handacupunctuur een onderscheidend kenmerk.

- Vietnamese acupunctuur, is net zoals de Koreaanse vorm hoofdzakelijk gebaseerd op de Chinese traditionele acupunctuur.

- Japanse acupunctuur, een stijl waarbij minimale naalddiepte en stimulatie beoefend wordt. Deze vorm vereist een hoge sensitiviteit en kent in Japan een significant aandeel blinde beoefenaars, bij wie het gemis van zicht doorgaans een toename van de gevoeligheid van de tastzin genereert.

- Dr. Tan acupunctuur berust op TCM met toevoeging van concepten van Tan, vaak gekoppeld aan Master Tung acupunctuur, welke andere punten gebruikt dan de gebruikelijke TCM-punten. Master Tung acupunctuur berust op een honderden eeuwen oude familietraditie.

- Marmapunctuur, zoals hiervoor omschreven, voortvloeiend uit de Ayurveda in India.

- Abdominale acupunctuur, welke gebaseerd is op de TCM, is ontwikkeld door dr. Bo met een focus op chronische pijnbehandeling.

- 5-Elementenacupunctuur. Het is geworteld in traditionele Chinese geneeskunde en aangepast op de moderne wereld door de Engelse arts J.R. Worsley. De fundamentele elementen van de schepping, hout, vuur, aarde metaal en water, creëren de natuurlijke orde van het leven. Als deze 5 elementen in ons manifesteren op een evenwichtige harmonieuze wijze is er gezondheid, welzijn en levensvreugde. Worsley realiseerde zich dat ieder mens een specifieke oorzaak heeft van disbalans, de causale factor, en als deze gediagnostiseerd en behandeld wordt, verdwijnt ziekte met alle bijbehorende symptomen (19).

- Chinese Schedelacupunctuur is een mengvorm omdat het een hedendaagse acupunctuur techniek geïntegreerd in traditionele Chinese naaldtechnieken met westerse medische kennis van de representatieve gebieden van de cerebrale cortex (taal, spraak, beweging etc.). Het is een effectieve techniek gebleken voor de behandeling van chronische klachten van het centraal zenuwstelsel, zoals deze bijvoorbeeld gezien worden na een beroerte. (20)

Westerse stijlen

- Westerse medische acupunctuur: dezelfde dunne naalden worden gebruikt in een adaptatie van Chinese acupunctuur met behulp van de huidige kennis van anatomie, fysiologie en pathologie en de principes van evidence based medicine. Concepten als Yin/Yang en qi circulatie zijn losgelaten. Acupunctuur wordt beschouwd als een onderdeel van reguliere geneeskunde. Het wordt geacht hoofdzakelijk te werken door stimulatie van het centraal zenuwsysteem (21). Pijnklachten worden vaak behandeld door middel van dry needling en/of electro-stimulatie.

- Dry needling wordt hier als stijl genoemd, maar is in feite een onderdeel van westerse medische acupunctuur. De reden dat het hier aparte vermelding verdient, is dat dry needling als populaire module onderwezen en beoefend wordt door en voor fysiotherapeuten voor de behandeling van myofasciale triggerpoint pijn. De hoofdfocus betreft hier dus altijd het bewegingsapparaat. (22)

- Ooracupunctuur of auriculo is een acupunctuur techniek die overeenkomst vertoont met reflexologie. Er wordt verondersteld dat de techniek werkt doordat groepen pluripotente cellen informatie bevatten van het gehele organisme. Deze cellen creëren regionale organisatiecentra, welke de verschillende delen van het lichaam representeren, door werving van meer cellen van de hersenschors die toegewijd zijn aan specifieke gebieden van het lichaam. Zo kan stimulatie van een reflexpunt in het oor symptomen van ziekte elders in het lichaam beïnvloeden gedurende een zekere tijdsduur. Er zijn vele kleurrijke voorbeelden te vinden zijn in de historie van het stimuleren/doorboren van het oor om de functie van het lichaam te beïnvloeden. Maar het was de Franse arts Paul Nogier die in 1957 naar buiten trad met zijn ontdekking van de ‘omgekeerde foetus-map’ van het oor (23, 24).

Tot slot een persoonlijke noot

Acupunctuur blijft voor mij een bijzonder boeiende denkwijze om gezondheid te behouden of te herstellen. Binnen de beoefening van het vak kan men eeuwenoude kennis van qi koppelen aan nieuwe manieren die in deze tijd ontwikkeld worden om de energiebanen te onderzoeken, in beeld te brengen en te stimuleren. Zo kan bijvoorbeeld fMRI specifieke corticale regio’s identificeren samenhangend met specifieke acupunctuurpuntstimulatie.

In de vroege acupunctuur literatuur van China werden vele verschillende diagnostische technieken vastgelegd van lichaamspalpatie en -observatie. Veel van deze technieken worden niet meer toegepast in de hedendaagse TCM. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat lichaamspalpatie destijds de kritische link was in het proces van kanaalselectie voor meest effectieve acupunctuurtherapie.

Wang Ju Yi, een TCM arts die deze klassieke technieken grondig bestudeerde, heeft dergelijke palpatie- en observatiemethoden nauwgezet toegepast en empirisch vastgelegd. Met zijn lezingen heeft hij veel Chinese en westerse acupuncturisten geïnspireerd. (Applied Channel Theory in Chinese Medicine, Wang Ju-Yi’s Lectures on Channel Therapeutics, Jason D. Robertson.)

Dat er zich vitale energie bevindt in kanalen, die via het bindweefsel het menselijk lichaam doorkruisen, staat voor mij als acupunctuurbeoefenaar vast. Tegelijkertijd is er nog een flinke weg te gaan alvorens mijn, door de praktijk verworven, inzichten ook wetenschappelijk vaststaande feiten kunnen worden. Door het schrijven van dit artikel heb ik voor het eerst de mogelijkheid van een ayurvedische oorsprong van acupunctuur leren kennen. En alhoewel er in de bronnen die ik voor dit artikel benut heb, steeds naar verwezen wordt, dat er veel kennis van ayurveda verdwenen is, dan wel nog steeds verborgen wordt gehouden, is wat ons resteert al zeker de moeite van het nader onderzoeken waard.

Bijlage 1

Moxa is een traditionele methode, waarbij bijvoetskruid (artemisia vulgaris), welke in een sigaarvorm is gerold, wordt aangestoken om acupunctuurpunten door middel van warmte te stimuleren. Er zijn vele variaties op dit thema: b.v. in kleine schijfjes geknipt, wordt het ook wel boven op de acupunctuurnaald in situ geplaatst en aangestoken. In Japanse acupunctuur wordt er veel gewerkt met losse moxa direct op de huid, welke verwijderd wordt als het bijna opgebrand is. In TCM wordt moxa ook wel toegepast boven op een schijfje gember of een hoopje zout.

Noten

(1) ‘De oude keizer in een nieuw jasje: Chinese geneeskunde als inspiratie voor de hedendaagse leefstijlgeneeskunde’, E. Wierda, Civis Mundi 108

(2) Acupuncture: The Ancient Chinese Art of Healing and How It Works Scientifically, F. Mann, 1973

(3) A brief history of acupuncture, A. White, E. Ernst, Rheumatology, Volume 43, Issue 5, May 2004, Pages 662–663, https://doi.org/10.1093/rheumatology/keg005

(4) Ayurveda and Acupuncture, Theory and Practice of Ayurvedic Acupuncture, F. Ros, p. 56.

(5) Ibid., p. 68

(6) Ibid., p. 22-25

(7) Ibid., p. 54

(8) Ibid., p. 71

(9) Ibid., p. 60

(10) Ibid., p. 69

(11) Ibid., p. 72

(12) Ibid., p. 80-85

(13) Ibid., p.109

(14) ‘De bijdrage van ayurveda aan gezondheid’, Gerrit Jan Gerritsma, Civis Mundi 107

(15) The Lost Secret of Ayurvedic Acupuncture, F. Ros, p.xv-xix