Azië

Civis Mundi Digitaal #121

door Jan de Boer

De President van Taiwan, Tsai Ing-wen, en de leiders van China zijn het over één ding eens: Taiwan is geen Oekraïne. Ongelukkigerwijze houdt met die constatering de consensus op. Om haar landgenoten gerust te stellen legde Tsai Ing-wen al op 23 februari uit dat « in termen van geostrategische en geografische factoren en het belang van hun rol in de internationale bevoorradingsketens de situaties van Taiwan en Oekraïne fundamenteel verschillend zijn.

Voor China ligt dat anders: « Het meest fundamentele verschil is dat Taiwan integraal deel uitmaakt van het Chinese territorium en dat de kwestie Taiwan een volledig binnenlandse aangelegenheid is, terwijl de Oekraïense kwestie een geschil is tussen Rusland en Oekraïne, twee aparte staten », liet de Chinese minister van buitenlandse zaken onlangs weten.

Een niet erg geruststellend verschil. Als China Taiwan aanvalt, doet zij dat in naam van haar soevereiniteit en haar territoriale integriteit en zal zij elke bemoeienis van de Verenigde Naties met haar « binnenlandse zaken » afwijzen. Een ander verschil: Xi Jinping is geen Vladimir Poetin. Tot op heden toont de Chinese president zich heel wat minder oorlogszuchtig dan zijn « oude Russische vriend » en de Chinese propaganda laat steeds weer weten dat China een « vreedzame » macht is. En inderdaad moet gezegd worden dat het Rode Leger met uitzondering van een bliksemoorlog in Vietnam in 1979, die overigens mislukte, geen andere aanvallen van belang heeft ondernomen, hoewel Peking uiterst gespannen relaties met haar directe omgeving onderhoudt. Desalniettemin zijn de beslissingen zowel in Peking als in Moskou zo ondoorzichtig, dat het niet uitgesloten kan worden dat Xi Jinping het tot zijn eer rekent om alvorens de macht over te dragen zijn, zoals hij zegt, « historische missie » te vervullen: Taiwan verenigen met het Chinese vasteland.

De geostrategische situaties zijn bovendien niet zo verschillend. Waar Oekraïne in 2008 vroeg om lid te mogen worden van de NAVO, wil Taiwan deel uitmaken van de « Quad »: een groep van vier landen (de Verenigde Staten, Australië, Japan en India) die samenwerken op economisch en defensief gebied. Hoewel deze samenwerking verre van een formeel verdrag is, ziet Peking hierin een « een Indische-Stille Oceaan versie van de NAVO » alsook een directe bedreiging voor China. Tot dusverre hebben de Verenigde Staten en de andere leden van de Quad geen antwoord op de vraag van Taiwan gegeven. Maar in het geval van een terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis is alles mogelijk. Als de Verenigde Staten Taiwan formeel diplomatiek erkennen, zal Peking naar mijn mening waarschijnlijk de diplomatieke relaties met Washington verbreken.

Blijven over de centrale kwesties van een mogelijk militair antwoord en mogelijke sancties door het Westen. Experts hebben hierover geen unanieme mening. De Verenigde Staten hebben zich niet verplicht om Taiwan te verdedigen, maar wel om het eiland de middelen te geven om zichzelf te verdedigen. De terugtocht van de Verenigde Staten uit Afghanistan en de beslissing van Joe Biden om geen soldaten naar Oekraïne te sturen, versterken de Chinese haviken in de gedachte dat het Westen noch de middelen, noch de wil heeft om militair in te grijpen. Maar anderen zijn voorzichtiger, en zijn van oordeel dat de Verenigde Staten definitief alle geloofwaardigheid verliest in de ogen van hun bondgenoten, met name in Azië, als zij in het geval van een invasie in Taiwan, met wie zij feitelijk zo goed als een bondgenootschap hebben, niet tussen beiden komen. Biden heeft het overigens nodig gevonden om op 2 maart een boodschap naar Taiwan te sturen om de Taiwanezen gerust te stellen en Peking te waarschuwen.

Dezelfde onzekerheid is er wat betreft economische sancties. Waar de één denkt dat de Chinese invasie een mondiale economische schok tot gevolg zal hebben, zijn er anderen die ervan overtuigd zijn dat het Westen wel twee keer na zal denken alvorens de tweede mondiale economie te sanctioneren.

Maar één ding is zeker: Peking houdt de gang van zaken betreffende de Russische invasie in Oekraïne, alsook de reacties van het Westen, nauwlettend in de gaten. Een bliksemsnelle overwinning van Poetin zou naar mijn mening een geweldige druk op Xi Jinping hebben uitgeoefend. Deze vindt het naar alle waarschijnlijkheid het helemaal niet erg om zijn bondgenoot in moeilijkheden te zien zitten, waardoor deze nog afhankelijker van hem wordt. De opvolger van Mao Zedong, Deng Xiaoping, zei veel geleerd te hebben van de ineenstorting van de Sovjet-Unie. Om zo’n ramp te vermijden versnelde hij vanaf 1992 de modernisatie van het land en opende hij het naar de wereld. Wij kennen nog niet de lessen die Xi Jinping uit de invasie in Oekraïne heeft getrokken, maar ik acht het zeer waarschijnlijk dat deze bepalend zullen zijn niet alleen voor Taiwan, maar ook voor de rest van de wereld.

Geschreven in april 2022