Oekraïne: kritische kanttekeningen

Civis Mundi Digitaal #127

door Hans Kuijper

​​​​Oekraïne: enkele kritische kanttekeningen

Hans Kuijper

Er gaat tegenwoordig haast geen dag voorbij of wij worden getrakteerd op beelden van of commentaar op de tragedie in Oekraïne als gevolg van de Russische inval in het land. Wat mij opvalt is dat de blijkbaar van hogerhand gesanctioneerde beeldvorming en berichtgeving hieromtrent ongenuanceerd zijn: de goede mensen bevinden zich, zo lijkt het, aan deze en de slechte mensen aan gene zijde van de morele scheidslijn. Corruptie, machtsmisbruik en manipulatie van de media hebben alleen in Rusland plaats, zo wordt gesuggereerd. Poetin is een boef en de wijze Biden waarschuwt voor een Armageddon. De werkelijkheid is echter, zoals wij allen weten, grauw en grijs, een voortdurend veranderende mengeling van zwart en wit. Het dagelijks gegeven en door de bevolking voetstoots aangenomen zwart-wit beeld gaat er dan ook bij mij niet in.

Het zij mij derhalve vergund enkele kritische opmerkingen te maken. Hoewel ook ik het optreden van Poetin in Oekraïne zonder meer afkeur, pleit ik voor een meer genuanceerde benadering van de situatie en ontwikkeling in het land. Behalve nauwkeurige verslaglegging van de oorlogshandelingen in Oekraïne, of wilde speculaties over de ongewisse toekomst ervan, zijn enig historisch besef van en een meer kritische kijk op de ontstane situatie gewenst. De literatuur hierover is aanzienlijk, maar lijkt niet te zijn/worden gelezen door commentatoren, die zich voordoen als deskundigen m.b.t. Oekraïne. Geen van hen lijkt op de hoogte te zijn van de relevante analyses van John Mearsheimer of Daniele Ganser, de Willem Tell onder de geschiedschrijvers.

Geen legitimatie

Het gedrag van Vladimir Poetin in Oekraïne wordt door mij NIET gelegitimeerd of gerechtvaardigd, want iets proberen te begrijpen is niet hetzelfde als het legitimeren of goedkeuren. Ook ik veroordeel zijn wandaden in Oekraïne ten strengste, maar enig begrip voor het waarom en de achtergronden van die daden lijkt mij niet overbodig. Het moge ons hoeden voor zelfgenoegzaamheid, het pantser der dwazen, of, in de worden van Nietzsche, “de gouden vacht die niet beschermt tegen speldenprikken”..

Het staat buiten kijf dat: de NAVO (lees: Amerika) zich gestaag uitbreidt in oostelijke, maar Rusland niet in westelijke richting. "Zelfbeschikking" is een dubbelzinnig begrip dat zowel Woodrow Wilson als Vladimir Lenin gebruikten, een mes dat aan twee kanten snijdt. In het volkenrecht wordt "zelfbeschikking" niet duidelijk gedefinieerd. Door geen rekening te houden met de noden en de wensen van de separatisten in de Donbas, die een minderheid van de Oekraïense bevolking vormen, toont president Zelensky zich geen echte democraat, die oog heeft voor de belangen van minderheden.. Hij zou het scherpzinnige boek van Alexis de Tocqueville, De la démocratie en Amérique, moeten lezen.

Parallellen

Ik ben van mening dat men t.a.v. Oekraïne niet alles voetstoods moet aannemen wat wordt beweerd. Geen commentator mag zich onttrekken aan het zorgvuldig wegen van de “état des questions”, de wezenlijke vragen die moeten worden gesteld en beantwoord. Ik heb aan de Universiteit in Leiden Chinees en Japans leren lezen en ik heb over de betreffende landen veel , maar lang niet alles gelezen. U, lezer, zou mij dus terecht kunnen wijzen met de opmerking “Schoenmaker, blijf bij je leest”. Toch meen ik een aantal parallellen tussen Rusland en China te kunnen waarnemen. De voornaamste is dat beide landen zich door het Westen bedreigd en bedrogen voelen. Of dit inderdaad het geval is, doet hier niet ter zake. Waar het om gaat is dat de Amrikanen, vele duizenden kilometers ver van huis (zowel in westelijke als in oostelijke richting), zich gemachtigd achten hun bondgenoten op te trommelen om in Moskou en Peking een “regime change” tot stand te brengen. Dit wordt in Rusland en China ervaren als agressie, als grove inmenging in binnenlandse aangelegenheden. De Russen en de Chinezen worden zo a.h.w. in elkaars armen gedreven, waardoor de beroemde theorie van de Britse geopoliticus Halford Mackinder (1861-1947) lijkt te worden bewaarheid.

Nancy Pelosi

Door in augustus jl. een bezoek te brengen aan Taiwan (het land dat door de Volksrepubliek China een “afvallige provincie” [pànlíde yī shĕng] wordt genoemd en een sleutelrol in de Oost-West verhoudingen vervult), speelde Nancy Pelosi, speaker van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden en tweede in lijn om de President van de Verenigde Staten te vervangen, met vuur. Stelt u zich toch eens voor dat Li Keqiang, Premier van de Volksrepubliek China, een officieus bezoek zou brengen aan Californië! Westerse kranten zouden er vol over staan. Zij zouden er niets dan schande van spreken en zoiets als schending van en regelrechte inbreuk op de soevereiniteit van de VS beschouwen.

De gevolgen van Pelosi’s bezoek, dat met name door Dr. Gerrit van der Wees (voormalig Nederlands diplomaat en docent in “de Amerikaanse betrekkingen met Oost-Azië” aan de George Washington Universiteit) werd toegejuicht, zijn weliswaar beperkt, maar toch bijzonder ernstig te noemen.

Om een voorbeeld te geven, oplopende spanningen in de Straat van Taiwan zetten de chipindustrie voor het blok. Wie gaat de meest complexe computerchips ter wereld produceren als Taiwan ze niet meer maakt? Ga naar de websites https://theconversation.com/taiwan-dominates-the-worlds-supply-of-computer-chips-no-wonder-the-us-is-worried-188242 en https://www.chinafile.com/conversation/pelosi-taiwan.

Het antwoord op de vraag of Taiwan op het punt staat in een oorlog met de Volksrepubliek China verwikkeld te raken, hangt af van de manier waarop het “Taiwan probleem” wordt gedefinieerd. Het eiland Taiwan mag niet worden verward met de huidige bevolking ervan, zoals Nancy Pelosi bleek te doen. Of het eiland geologisch tot het vaste land behoort of in het verleden heeft behoord, is zeer te b etwijfelen. De huidge bevolking van Taiwan, daarentegen, heeft nog nooit een cent belasting aan de communistische regering in Peking betaald, weshalve de vraag of die regering effectief haar gezag in Taiwan uitoefent en juridisch kan claimen dat Taiwn deel uitmaakt van de Volksrepubliedk China negatief moet worden beantwoord.

De Amerikanen , die blijven weigeren om naar de status quo ante (situatie vòòr de machtsovername door Chiang Kai-shek, de volstrekt corrupte generalissimo die er geen geheim van maakte een groot bewonderaar van het fascisme te zijn, maar desondanks, evenals zijn verdefelijke vrouw, door het Amerikaans Congres op handen werd gedragen) terug te keren, lijken echter aan een redenering in deze richting lak te hebben. Ook hier kan een griezelige vergelijking met de oorlog in Oekraïne worden getrokken. De Amerikanen zijn simpelweg niet in staat om op hun schreden terug te keren of begane fouten te erkennen. Zij houden stug voet bij stuk, ook al kan dit een Derde (nucleaire) Wereldoorlog veroorzaken, “ad majorem Dei gloriam”. Zie James Thomson, Jr, Sentimental Imperialists: The American Experience in East Asia (Harper & Row, 1981, hoofdstuk 16), Sterling Seagrave, The Soong Dynasty (Harper & Row, 1985) en Jean-Marie Henckaerts (red.), The International Status of Taiwan in the New World Order: Legal and Political Considerations (Kluwer, 1996, blz. 3-19, 189-206):

Oekraïne en Taiwan

Oorlog is primair het gevolg van economische en politieke beslissingen. In deze zin is er geen verschil tussen Oekraìne en Taiwan, hoewel de rechtvaardiging van de oorlog niet hetzelfde zal zijn, wegens het verschil in de geschiedenis van de landen. Beide landen moeten worden gezien in het licht van de Amerikaanse expansiezucht, die tot doel heeft hoe dan ook te verhinderen dat Rusland of China in economische of politieke zin de dienst in de wereld uitmaakt. De lezer die de term “Amerikaanse expansiezucht” tendentieus vindt of er anderszins bezwaar tegen maakt, raad ik aan het boek van Daniele Ganser, Inperium USA: Die skrupellose Weltmacht (Orell Füssli, 2020) te lezen of de website https://www.voltairenet.org te bezoeken en “Ukraïne” in te vullen.

Het Westen zweert bij democratie. Rusland en China, daarentegen, bogen op een lange autocratische traditie. Wie van hen heeft er gelijk? Degenen die vinden dat de hele bemanning en alle passagiers het roer van het schip van staat in handen moeten nemen of degenen die van mening is dat het schip zo stellig op de klippen gaat en dat er daarom maar één roerganger moet zijn? Allen of één aan het roer? Dat is de hamvraag. Ter voorkoming van misverstand, in een parlementaire democratie staan weliswaar niet allen aan het roer te trekken of te duwen, maar alleen de leiders die hen zouden vertegenwoordigen en dus een intern verdeelde eenheid vormen. Het blijft in beginsel: velen of één. Zelfs indien de auto door maar twee lieden wordt bestuurd, gaat er geheid iets mis.

Democratie versus autocratie

Democratie ("rule by many") en autocratie ("rule by one") zijn niet onfeilbaar; beide regeringsvormen zijn behept met ernstige onvolkomenheden. Het is echter niet eerlijk wanneer democratie als ideaal wordt vergeleken met autocratie in de praktijk. Toch gebeurt dit aan de lopende band in het Westerse media, impliciet of expliciet. Waarom worden monsters als Hitler, Stalin, Amin, Bokassa, the Assads, Saddam Husein, Pol Pot, Mussolini, Ceauşescu en Milošević steevast ten tonele gevoerd om te bewijzen dat we met een “liberale/democratische rechtsstaat” beter af zijn, terwijl de geschiedenis ook tal van autocraten heeft gekend die hun volk voorspoed brachten en onder wie de cultuur van hun land bloeide. Solomon, de laatste koning van het Verenigd Koninkrijk Israël, Ashoka, de heerser van het Mauryarijk van 268 tot 232 voor Christus, Han Wudi (156-87 v.Chr.), de zevende keizer van China ten tijde van de Han-dynastie, Tang Xuanzong (685-762), de zevende keizer van de Chinese Tang-dynastie, Song Taizu (927-976), stichter van de Chinese Song-dynastie, Süleyman I (1494/1566), de tiende sultan van het Osmaanse Rijk, Akbar de Grote (1542-1505), beschouwd als de grooste van de Mogolkeizers, Abbas de Grote (1571-1629), een van de grootste heersers van de Perzische geschiedenis, Qing Kangxi (1654-1722), de derde keizer van de Chinese Qing-dynastie, tsaar Peter de Grote (1672-1725), die Rusland moderniseerde, en Catharina de Grote (1729-1796), Rusland’s verlichte despoot die met Voltaire en Diderot correspondeerde, zijn slechts enkelijke voorbeelden.

Valse tegenstellingen

Ik verzet mij tegen false tegenstellingen.De binaire tegenstelling zwart-wit moge epistemologisch correct zijn, maar is niet hetgeen waardoor de buitegewoon complexe werkelijkheid wordt gekenmerkt. Een minder eenzijdige benadering en een meer genuanceerd beeld van de gewelddadigheden in Oekraïne lijken mij noodzakelijk. Met selectieve verontwaardiging, verdraaiing van de feiten of geschiedvervalsing is niemand gebaat. In een oorlog worden aan beide kanten van het front gruweldaden verricht. Diep in elk mens brullen, volgens Feud, helse honden. Dese honden worden tijdens oorlogsgeweld wakker geschud.

Ik voel mij een beetje als de vermetele Prometheus, de mythische held die het mensengeslacht wilde redden, maar in botsing kwam met Zeus, de hoogste autoriteit. Onderwerping noch slavernij, verzet slechts kende Prometheus, verzet tegen elke vorm van geweld. Tussen blind geweld en verheffende geest, koos hij voor de geest, die materie tot leven wekt, en niets vermag zonder het hart.

Volgens filosoof Herman Philipse is het intellectuele klimaat in Nederland “van een saaie, grauwe eenvormigheid. Verdedig je eens een ander standpunt, dan ben je meteen arrogant en wordt er op de man gespeeld. Dat is sick”.

Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Het is de boodschap die ik wil laten klinken. Ik wil een tegengeluid laten horen en hiermee een discussie op gang brengen. Eenstemmigheid leidt tot nietszeggendheid en is alleen in kerken of andere godshuizen te horen. Toegegeven, kritiek is niet altijd correct, maar zij komt vrijwel altijd van buiten. Ik behoor dus niet tot de gelovigen, die steun bij elkaar zoeken. Ik laat mij gaarne van mijn ongelijk overtuigen en ik sta open voor gegronde en opbouwende kritiek, maar niet voor verdachtmakingen. Herroeping van een ingenomen standpunt zal mij niet moeilijk vallen. "Du choc des opinions jaillit la vérité", zeggen de Fransen. Misschien komt de ware aap nog eens uit de mouw en zal uiteindelijk bekend worden hoe t.a.v. OekraÏne de vork werkelijk aan de steel zit! Voorlopig moeten wij het doen met pretentieuze lieden die onnadenkend andere mensen napraten en makkelijk meesurfen. Volgens de Schotse historicus en filosoof Thomas Carlyle (1795-1881) is de openbare mening de grootste leugen in de wereld. Als het volk geen andere dwingeland heeft, dan wordt zijn openbare mening er een.

Nexus-conferentie

Op 19 november a.s. wordt in Amsterdam de Nexus-Conferentie 2022 gehouden, met als thema The War and the Future. Zestien gerenommeerde denkers zullen er het woord voeren en "met elkaar is debat treden". In een inleidend essay geeft cultuurfilosoof Rob Riemen, directeur van het Nexus instituut, er duidelijk blijk van aan welke kant van de morele scheidslijn hij staat. Poetin zou zo snel mogelijk het veld moeten ruimen en de liberale democratie – dat weet de heer Riemen heel zeker – zal uiteindelijk zegevieren. Ik ben echter een andere mening toegedaan..

Amerika, “not putting its people where its mouth is”, is momenteel verwikkeld in een oorlog bij volmacht, waarbij het Oekraiene, de gevolmachtigde, een oorlog laat voeren, en daarbij als achterman optreedt. Als grootmacht levert Amerika/de NAVO aan Oekraïne militaire, logistieke en ideologische steun. Oekraïne draait echter op voor de negatieve gevolgen van de oorlog. Het zijn geen Amerikaanse of West-Europese, maar Oekraïense soldaten die sneuvelen. Wat het lidmaatschap van de NAVO betreft wordt Oekraïne aan een lijntje gehouden, maar mag wel het vuile werk opknappen. Oekraïense mannen die hun land niet zijn ontvlucht uit vrees naar het front te worden gestuurd mogen voor de Amerikanen, die in Vietnam en Afghanistan hun lesje hebben geleerd, de hete kastanjes uit het vuur halen.

“Not One Inch”

In haar opzienbarende boek, Not One Inch: America, Russia and the making of the post-cold war stalemate (Yale University Press, 2021), legt historica Mary Sarotte nadruk op de toezegging die de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James Baker in een gesprek op 9 februari 1990 aan de inmiddels overleden leider van de Sovjet-Unie, Michail Gorbatsjov, zou hebben gedaan (een schriftelijke vastlegging ontbreekt), namelijk dat de NAVO “geen centimeter” zou opschuiven naar het oosten in ruil voor de Duitse hereniging. Door een gehaaste uitbreiding van de NAVO na de val van de Berlijnse Muur moest het volgens Sarotte ooit tot een conflict tussen het Westen en Rusland komen. Agressieve Amerikanen, die Baker’s toezegging aan hun laars lapten, meenden dat er meer zat in de glorieuze overwinning op een vijand die bezig was te imploderen. De Russische claim dat de NAVO verrraad heeft gepleegd, is dan ook niet onterecht. Nu het huis echter in lichterlaaie staat, moet er eerst worden geblust en kan men niet meer zonder de NAVO.

Sarotte concludeert dat de uitbreiding van de NAVO met Bulgarije, Roemenië, Estland, Letland, Litouwen (de drie Baltische staten), Sloveniè, Slowakije, Kroatiè, Albaniè,Montenegro en Noord-Macedonië omineus was en – zou met een toetreding van Zweden en Finland tot het bondgenootschap kunnen worden toegevoegd – hoogst onverstandig is, omdat het koren op de molen van de Russische argwaan tegen het Westen was/is. Aan nieuwe leden van de NAVO hadden ook andere garanties kunnen worden gegeven dan de volledige artkel-5 bescherming.

Tegen deze achtergrond is het interessant om te lezen wat Jaap de Hoop Scheffer, secretaris- generaal van de NAVO van 2004-2009, op 1 februari 2007 antwoordde op vragen van Konstantin Eggert, verbonden aan een toonaangevend Russisch tijdschrift op het gebied van internationale veiligheid (Security Index, 13:2 [2007], blz. 11-14, online).

Zucht naar expansie

Als de zucht naar expansie, die – het Westen kenmerkend – met het kolonialisme begon, in de periode van het imperialisme een voorlopig hoogtepunt bereikte en nu ten grondslag ligt aan de globalisering , niet wordt gebreideld en als de voortekenen in Oekraïne niet bedriegen, dan is een catastrofale botsing onvermijdelijk. John Mearsheimer heeft gelijk. Het gaat niet om machtsevenwicht, wat nog een vorm van respect voor de positie van de andere partij impliceert, maar om onvervalste machtsuitbreiding.

President Biden trekt een te grote broek aan en verklaart in het Congres dat hij Poetin op de knieën wil en zal krijgen. Dit noem ik (met Poetin) onverholen inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van een vreemde mogendheid en geen respect tonen voor mensen die anders denken over de inrichting van hun staat. De Amerikaanse president is naïef als hij denkt dat zijn Russische evenknie de verklaring niet zou opvatten als onverbloemde buitenlandse agressie, waartegen Poetin het Russische volk moet en ook zal beschermen.

Als de NAVO geen boevenbende is (alleen al de verdenking koesteren zal velen verontwaardigd doen reageren), maar uitsluitend door ethische beginselen wordt geleid, waarom liet zij dan in julie 1995 duizenden moslims onder het toeziend oog van die arme Thom Karremans door de troepen van “slager” Ratko Mladić in Srebrenica afslachten? Welk hoger doel was hiermee gediend? Zie Daniele Ganser, NATO-Geheimarmeen in Europa: Inszenierter Terror und verdeckte Kriegsführung (Orell Füssli, 2014)

Welke zin heeft het dat President Biden zijn waarschuwende vinger opsteekt en tegen zijn Russische ambtgenoot dreigende taal uitslaat? Hoe is het in vredesnaam mogelijk dat de vrome en godvruchtige opperbevelhebber van de Amerikaanse strijdkrachten een Armageddon voorspelt, als hij zijn zin niet krijgt, d.w.z. de hegemonie van de “Verenigde Staten” over de gehele wereld? Is dat wat hij werkelijk wil, de vernietiging van het mensengeslacht, als Poetin – die zich in feite door Amerika in de hoek voelt gedreven – niet inbindt en niet zwicht voor de wil van de Amerikanen, die bij hem praktisch op de stoep staan? Wij worden in het Westen grandioos voorgelogen wanneer een kromme vergelijking met de Cubacrisis-zestig-jaar-geleden wordt gemaakt. Over nepnieuws of “Vorspiegelung falscher Tatsachen” gesproken! Zie Daniele Ganser, Imperium USA: Die skrupellose Weltmacht (Orell Füssli, 2020). Bijzonder interessant is ook het artikel van Peter Kirstein, “Reclaiming Realism for the Left: Gar Alperovitz and the Decision to Use the Atomic Bomb”, Advances in Historical Studies, 2:2 (2013), blz. 46-53 (online).

Welke veiligheidsgaranties zijn te verwachten van sancties tegen Rusland die bij ons de prijzen tot ongekende hoogte opdrijven en steeds meer mensen naar de voedselbank jagen? Zeker nu OPEC+, op aandringen van Rusland, een verlaging van de olieproduktie met 2 miljoen vaten per dag heeft aangekondigd. Opvallend is dat a) Saudi-Arabië de Russische invasie in Oekraïne niet heeft veroordeeld en b) de regering-Biden nu zoete broodjes bakt bij het autoritaire-bewind-Maduro, in Venezuela.

Wie is door totale waanzin geslagen, de Russen, de Amerikanen of beiden? De Pax Americana brengt helemaal geen vrede. Integendeel, Amerikaanse hegemonie betekent dat culturele verschillen volledig worden geplet en platgewalst: allemaal aan de Coca – of Pepsi Cola, gulzig happend in een hamburger tussen de vette vingers of vraatzuchtig knabbelend aan een stukje “kip met een krokant korstje”; iedereen druk googelend in een moedwillig kapotgetrokken of gedeeltelijk gebleekte spijkerbroek bij Starbucks, McDonald’s, of Kentucky Fied Chicken! Zie George Ritzer, The McDonaldization of Society (Sage, 2012).

Russisch verzet

Rusland verzet zich hier hevig tegen en laat zich niet intimideren door een gebalde Amerikaanse vuist vlak onder haar neus. Rusland, zou je kunnen zeggen, geeft Europa het goede voorbeeld — Europa dat beweert haar culturele erfgoed te zullen bewaren en haar identiteit te zullen behouden, maar ondertussen bezig is om in rap tempo te veramerikaniseren. Wie kijkt er niet naar CNN of MTV, of is niet geabonneerd op Netflix? Wij vermaken ons in pretparken naar Amerikaaans model en genieten van Amerikaans (georiënteerd) divertissement vol seks en geweld. We zijn allen in ban, zeg maar:in de wurggreep van de “Grote vijf”: Amazon, Apple, Google, Meta (Facebook) en Microsoft — Amerikaanse multinationale ondernemingen.

Er zijn talrijke auto- en computermerken op de markt (zie Internet), maar de Amerikaanse reuzebedrijven General Motors, Ford, Hewlett-Packard (HP) en IBM investeren heel veel geld om klanten te werven en aan zich te binden.

En mocht u, geachte lezer, overweldigd door het enorme, om niet te zeggen absurde aanbod in de supermarkt of het warenhuis (Amerikaanse uitvindingen), niet goed weten welk product – uiteraard vrijelijk en ongehinderd – te kiezen, dan dwingen honderden geregistreerde en gepatenteerde merknamen, waaronder Always, Aqua Net, Barbie, Bireley’s, Bissell, Black & Decker, Budweiser,Calgon, Calvin Klein, Camel, Clean & Clear, Colgate, Crayola, Crocs, Dell, Duracell, Eastpak, Energizer, Firestone, Gap, Garmin, Gilette, Goodyear, Heinz, HP, Hush Puppies, Jif, Kellogg’s, Kenmore, Kent, Kenwood, Kleenex, Kraft, Leatherman , Marlboro, Mars, Nike, Noah, Old Spice, Palmolive, Pfizer, Playboy, Polo, Pringles, Quaker, Reebok, Revlon, Samsonite, Schick, Sunkist, Supreme, Swifter, Tiffany, Triumph, Tupperware, Viagra, VISA en Wrigley’s , u in de Amerikaanse richting. Is dit werkelijk wat de “erflaters van onze beschaving” voor ogen stond?

“Creed“ heeft plaats gemaakt voor “greed”, het sterke, individualistische verlangen naar meer bezit, meer geld en meer macht. Wie kent niet de film Wall street (1987), waarin Michael Douglas de rol van de medogenloze, hardvochtige Gordon Gekko speelt? Tien jaar geleden ontving de Europese Unie de Nobelprijs voor de Vrede. Eendrachtig met de Verenigde Staten, levert de EU nu gevanceerde wapens aan Oekraïne. “’t Kan verkeren”, zei de Hollandse dichter en toneelschrijver Bredero (1585-1618) al. Reclame is misleidend en "De leugen regeert" (Beatrix), of zoals cabaretier en columnist Youp van ’t Hek het noemt: “De leugen dicteert”. “Dicteert” en “dictatuur” stammen van hetzelfde idee: voorschrijven, zonder meer doen wat er wordt gezegd. Zowel dictaat (bevel) als dictatuur is verwerpelijk, toch? Zie verder Walter Schubart, Europa und die Seele des Ostens (Vita Nova, 1938).

Het Westen maakt zich vrolijk over de tegenslagen die Poetin op het slagveld moet incasseren. “Hij droomt slechts van een historisch groot Rusland”, zo luidt het evangelie dat wordt verkondigd. Alle bewoners van de Oekraïense regio’s Donetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson zouden met een Russisch pistool tegen het hoofd voor aansluiting bij Rusland hebben gestemd en er zou in dit land totale chaos heersen. Volgens de op een na grootste afluisterdienst ter wereld, het Britse General Communications Headquarters (GCHQ), kampt Rusland met een ernstig tekort aan voorraden en munitie, en is er sprake van een „wanhopige situatie” voor de Russen.

Als je op de Westerse media mag afgaan, schijnt er geen Westerling te zijn die zich afvraagt of/in hoeverre de centrale regering in Kiev rekening heeft gehouden met wat de separatisten in de Donbas beweegt. Naar de minderheid van de bevolking wordt - naar “democratisch” gebruik - niet geluisterd. Aan haar heeft men geen boodschap. Dit is ook niet nodig, want alleen de meerderheid der stemmen geldt. “Pour le besoin de la cause” gaan de woordvoerders van Westerse regeringen hierin keurig mee en wordt President Volodymyr Zelensky op het Witte Huis in Washington met alle égards ontvangen. Barbertje (Poetin) moet kennelijk hangen. Niemand die zijn/haar stem verheft of durft te roepen: “Wait a minute!”.Niemand die het naadje van de kous wil weten en geen genoegen neemt met wat de media vertellen..

Oekraïne deskundigen bestaan niet

In de media worden wij tegenwoordig overrompeld door Oekraïne "deskundigen". Uit alle hoeken en gaten komen zij tevoorschijn. Je kunt er haast de sloot mee dempen. “Landen deskundige” is in mijn ogen echter een verkeerde en misleidende aanduiding, omdat niemand kan worden geacht thuis of wetenschappelijk geschoold te zijn in alle disciplines die bij de beschrijving/analyse van een land nodig zijn. “Landen deskundigen” hebben een explanandum, een studieobject (land) dat moet worden uitgelegd. Zij hebben echter geen explanans, geen geteste of testbare theory over het land. “Landen deskundigen”, hoe belezen of welbespraakt ook, verkondigen slechts een mening, maar presenteren geen theorie met betrekking tot het land in kwestie en dragen dus ten onrechte de mantel van de wetenschap. Met andere woorden, ze zijn wetenschappelijk onbetrouwbaar. OekraÍne deskundigen bestaan dus feitelijk niet, want hoe zou een mier het patroon van het gehele tapijt kunnen zien? De politieke betekenis hiervan kan niet voldoende worden benadrukt. Een “landen deskundige” die enkel over bijvoorbeeld de literatuur van een land spreekt of schrijft is niet deskundig t.a.v. het land, dat waarlijk meer omvat dan enkel en alleen de literatuur die zijn bewoners hebben voortgebracht. Is hij/zij niet afgestudeerd in de letterkunde, dan is hij/zij zelfs niet deskundig ten aanzien van, of wetenschappelijk bekwaam om te spreken of te schrijven over, de literatuur van het land. Het oeverloos geleuter in de media over de toedracht in landen als Rusland, Oekraine, Iran, Afghanistan, Korea, China en de Verenigde Staten ben ik dan ook zat.

Oekraïne is een fijnmazig, veranderend netwerk van relaties

Onlangs is een boek van mijn hand gepubliceerd onder de titel Comprehending the Complexity of Countries: The Way Ahead (Springer, 2022). Hoewel het boek gunstig in het buitenland is ontvangen, heeft geen enkele Nederlandse krant er een bespreking aan gewijd. Zei Heinrich Heine (1797-1856) niet dat in Holland alles tientallen jaren later gebeurt? De centrale boodschap van het boek is dat de studie van welk land dan ook (zijnde een complex, dynamisch, sociocybernetisch, en internationaal ingebed/verankerd systeem bij uitstek) grondig zou moeten worden herzien.

Het is aantoonbaar onmogelijk om een stelsel van wiskundige vergelijkingen, die de situatie of ontwikkelingen in een land beschrijven, op te lossen, omdat er altijd meer onbekenden in het spel zijn dan het aantal vergelijkingen, zelfs veel meer.

Niettemin, de studie van een land, dat scherp moet worden onderscheiden van de regio waarin het ligt, zou:

1) interdisciplinair moeten zijn, ter vermijding van eenzijdigheid (interdisciplinair onderzoek moet miet worden verward met multidisciplinair onderzoek, want compositie is meer dan juxtapositie),

2) internationaal moeten zijn, ter voorkoming van nationalisme of etnocentrisme,

3) moeten zijn gebaseerd op de nieuwste inzichten van de systeem- of netwerkwetenschap, en

4) zoveel mogelijk gebruik moeten maken van de snelle vorderingen op het gebied van de computerwetenschappen of informatica (digitale bibliotheken).

Ik schrijf dit omdat ik denk dat mijn denkbeelden revolutionair zijn. Geld (meer inkomen als gevolg van hogere verkoopcijfers) speelt geen enkele rol.

Details over het boek zijn te vinden op de webzites https://link.springer.com/book/10.1007/978-981-16-4709-3 and https://www.thestar.com.my/business/business-news/2022/05/21/comprehending-the-complexity-of-countries

Laten wij vooral één ding niet vergeten: de implicaties van een fundamenteel andere manier om landen te bestuderen voor de buitenlandse politiek, en hiermee voor het bereiken van vrede en veiligheid in deze turbulente wereld, zijn enorm. Het boek is dus niet alleen een uitdaging voor iedereen die zich deskundig t.a.v.een land acht of zich als zodanig laat introduceren; het heeft ook politici iets te zeggen — politici die hun vertrouwen bij het volk danig hebben verspeeld, waardoor wij nu met z’n allen diep in de purée zitten.

https://link.springer.com/book/10.1007/978-981-16-4709-3