Oekraïense kinderen worden ‘heropgevoed’ om Russische kinderen te worden

Civis Mundi Digitaal #128

door Jan de Boer

Sinds het begin van de Russische invasie op 24 februari zijn duizenden Oekraïense burgers gedwongen overgebracht naar Rusland of naar door Rusland bezette delen van Oekraïne. Een op 10 november gepubliceerd rapport van Amnesty International buigt zich over het lot van niet vergezelde, van ouders gescheiden kinderen en weeskinderen en beoordeelt dit als « uiterst verontrustend ». Net als oudere en gehandicapte personen « lopen ze een veel groter risico om gedwongen overgebracht te worden » volgens Amnesty International, die dit beschrijft als « een oorlogsmisdaad, een misdaad tegen de menselijkheid ». Deze kinderen zitten in de val van de Russen, worden beroofd van hun nationaliteit en worden gedwongen geadopteerd.

Niemand kent het precieze aantal van deze kinderen. Oekraïne heeft 10.746 kinderen geïdentificeerd die zich in Rusland of in de door de Russen bezette regio’s bevinden, laat Azksana Filipichyna, onafhankelijk expert inzake kinderrechten en oud-vertegenwoordigster (2012-2022) van de verdediger van Oekraïense rechten voor kinderen en familie, weten. Het cijfer is afkomstig van oproepen van ouders die hun kind zoeken, met name in de regio’s rond Mariupol, Zaporijia en Kherson. In werkelijkheid zal het aantal kinderen beduidend hoger zijn. Amnesty International, verbannen uit Rusland, heeft de kinderen niet zelf kunnen ondervragen en heeft zo haar rapport moeten funderen op getuigenissen van derden. Volgens de NGO zijn de kinderen die overgebracht zijn naar de regio Donetsk vooral geplaatst in ziekenhuizen en andere instellingen aldaar. « Zij hebben in het algemeen verklaard voldoende gevoed te worden en bepaalde gestructureerde dagelijkse activiteiten te mogen/moeten doen », aldus het rapport. De oudere kinderen hebben verklaard deel te mogen/moeten nemen aan educatieve programma’s – lessen in patriottisme – en te verblijven in vakantiekampen of andere tijdelijke verblijven in Rusland.

De Russische wetgeving verbiedt het adopteren van buitenlandse kinderen. In mei heeft Rusland evenwel de procedure inzake het aanvragen van de Russische nationaliteit voor weeskinderen vereenvoudigd. « Deze wet faciliteert de opname van kinderen in de Russische maatschappij op een manier die hun rechten om hun nationaliteit te kiezen en te bewaren fundamenteel ontkent, » laat Amnesty International verontrust weten, en vervolgt met « het getuigt ook van een staatspolitiek van de Russische autoriteiten wat betreft deportatie van Oekraïense kinderen. »

Moskou probeert het systematische karakter van deze deportaties en gedwongen adopties niet te verbergen. Integendeel, Moskou is er trots op om deze kinderen zogenaamd te redden. Al in mei heeft de Russische commissaris voor kinderrechten, Maria Lvova-Belova, verklaard dat de minderjarigen afkomstig uit instellingen in de regio Donetsk geplaatst zijn bij gastgezinnen in de regio Moskou, en dat zij zich inspant om het programma en de voogdij- en adoptieprocedures uit te breiden en samen te brengen in samenwerking met de autoriteiten van Donetsk en Luhansk. In juli verklaarde zij dat 108 kinderen, gepresenteerd als « weeskinderen van de Donbass » de Russische nationaliteit hadden verkregen en in de komende dagen toevertrouwd zouden worden aan hun nieuwe ouders in zes Russische regio’s.

Amnesty International zegt bij monde van Laura Mills, auteur van het rapport, dat « Rusland verklaart dat deze kinderen weeskinderen zijn, maar dat is beslist niet het geval. Deze kinderen kunnen met name van hun ouders bewust gescheiden zijn tijdens hun doortocht in de zogeheten filtratiekampen richting Rusland. Het is ook mogelijk dat in de chaos van deze oorlog de ouders hun kinderen zijn kwijtgeraakt en niet weten waar zij zijn. »

Door een totaal gebrek aan transparantie hebben de families en de NGO’s de grootste moeite met het opsporen van deze minderjarigen. En dat des te meer, omdat tijdens het adoptieproces « de naam en de geboortedatum en -plaats van deze kinderen door beslissingen van justitie gewijzigd kunnen worden, » zegt Aksana Filipichuna verontrust. Dat is precies wat Rusland nastreeft. « Het gaat erom deze kinderen hun burgerschap te ontnemen en ze geruisloos in de Russische maatschappij op te nemen, » aldus Mills.

Met deze gedwongen adopties en de « heropvoeding » van Oekraïense kinderen vervolgt Rusland zijn politieke doel: de Oekraïense identiteit uitroeien. « Via deze kinderen pleegt Moskou genocide op het Oekraïense volk, want zij « wast » hun hersens met haar propaganda, herdefinieert hun geboorteland en verwijdert alles wat Oekraïens is uit hun herinnering, » oordeelt Aksana Filippichyna. Artikel 2 van het Handvest van de Verenigde Naties (1946) gewijd aan deze misdaad sluit heel duidelijk in de definitie van genocide « het gedwongen overbrengen van kinderen van een groep naar een andere groep » in, « waar deze handeling is begaan met de intentie om geheel of deels een nationale, etnische, raciale of religieuze groep als zodanig te verwoesten. »

Het gedwongen verplaatsen en laten adopteren van Oekraïners is geen nieuwe praktijk in Rusland. Al voor het begin van de Russische invasie brachten de autoriteiten van de separatistische provincies Donetsk en Luhansk, van harte gesteund door Rusland, kinderen naar weeshuizen in Rusland.

Er bestaat geen enkel officieel mechanisme dat het mogelijk maakt gedeporteerde kinderen naar Oekraïne terug te sturen of met hun voogden of hun familieleden te herenigen. Zij moeten dit zelf ondernemen, soms met hulp van de Oekraïense autoriteiten en anders met NGO’s en vrijwilligers. En dat zijn zeer gevaarlijke en kostbare odyssees! Tot nu toe zijn 96 kinderen op deze manier naar hun vaderland Oekraïne teruggekeerd. Alle anderen groeien op in het land van hun vijand in de gezinnen van hun nieuwe families…

Geschreven in november 2022