Populisme en nativisme. Citaten van Hans Bruyninckx, directeur van het Europees Milieuagentschap en van Jan Willem Duyvendak, hoogleraar sociologie aan de UvA
Civis Mundi Digitaal #135
“Er zijn ook wat ik noem populisten light; die karikaturen maken van het beleid, met een romantisch idee aan het verleden blijven hangen. ik zeg niet dat de uitdagingen gemakkelijk zijn en het is normaal dat er sociale frictie rond ontstaat. Maar door mensen een simplistisch beeld te geven of door te polariseren, gaan we er zeker niet komen”
‘De basis van de Green Deal is echt kennis en wetenschap’, Interview. NRC 31 mei 2023
“Elitehaat en een nativistische inslag, het lijkt helemaal te passen in het boek The Return of the native. Can Liberalism Safeguard Us Against Nativism? dat hoogleraar sociologie Jan Willem Duyvendak onlangs publiceerde met zijn collega’s... Wat is nativisme?... Het idee dat dat ‘echte’ Nederlanders, opgevat als een homogene groep, de norm moeten zijn in de politiek en de samenleving. Het politieke succes van het romantisch-nationalistische idee is volgens Duyvendak niet te verklaren met louter ‘objectieve factoren’ zoals migratie of economische globalisering. Eerder is het zo dat rechtse partijen met succes een dominant ‘narratief’ van Nederlanderschap hebben weten te vestigen... Globalisering, migratie, economische onzekerheid, de effecten van een terugtredende overheid, dat zijn allemaal relevante [objectieve] factoren voor de opkomst van nativisme, maar als verklaringen schieten ze tekort. Het zijn noodzakelijke voorwaarden, maar geen doorslaggevende oorzaak. Ze verklaren nog niet waarom kiezers nu juist naar radicaal rechts trekken en niet naar... linkse partijen.”
“Het lijkt een beetje op een cirkelredenering: dat radicaal rechts zo succesvol is komt door het succes van hun narratief. Maar het is uit objectieve factoren niet volledig te verklaren. Rechtse partijen zijn erin geslaagd de maatschappelijke ontwikkelingen voor grote groepen op een overtuigende manier te duiden... En ongetwijfeld zijn er ook antropologische of existentiële kanten. In onzekere tijden zijn mensen gevoelig voor verdeel-en -heersretoriek, waarbij een concrete groep de schuld krijgt voor wat er misgaat. Migranten of de elite. Daar gaat toch nog steeds een grote aantrekkingskracht vanuit... De duiding die [sommige vooral rechtse] politici geven aan maatschappelijke ontwikkelingen, zie je na een tijdje terug bij de bevolking. Mensen krijgen een perspectief [een narratief] aangereikt, een manier om zichzelf en de samenleving te bezien.”
“Zonder die ballast... van wat wel en niet echte Nederlanderschap is... kun je ervaringen uitwisselen en bediscussiëren welke waarden we belangrijk vinden om te delen... Wat willen we delen met anderen, ook als die niet ‘van hier’ zijn? Een inhoudelijk waardevol gesprek daarover is niet mogelijk zolang je blijft vasthouden aan het nativistische idee van echte en onechte Nederlanders.”
NRC 23 juni “Wie er ‘echt’ bij hoort, daar gaat het niet om”. Interview met Jan Willen Duyvendak, socioloog.
Samengevat door Piet Ransijn, socioloog