Investeren in de overheid: interview met econoom Mariana Mazzucato

Civis Mundi Digitaal #148

Samenvatting van Interview met Mazzcato ‘We moeten stoppen met de overheid dom te houden’ NRC 28 april 2024 door Marike Stellinga

“Hoe laat je bedrijven bijdragen aan maatschappelijke oplossingen? Niet door als overheid gemakkelijk geld uit te delen, zonder daar harde eisen aan te verbinden, zegt topeconoom Mariana Mazzucato, Maar dan moeten overheden beter toegerust worden... De wereldberoemde econoom schreef boeken vol over de de onderschatte rol van overheden bij het aanjagen van innovatie zoals internet en satellietplaatsbepaling (gps)” (Zie CM 103 en 107 vooral deel 2)

“De overheid wordt slechts gezien als facilitator en reparateur van markten. Doodzonde vindt de 55-jarige Mazzucato, want overheden kunnen... markten vormen en sturen... Ze zijn een gevolg van het samenspel tussen overheden, bedrijven, werknemers, burgers en andere organisaties.” Dus een verscheidenheid aan instituties, zoals bij Stiglitz. “Om ‘vrije’ markten überhaupt te laten bestaan moeten overheden voortdurend ingrijpen... We hebben het gecreëerd, we kunnen het veranderen... Als de maatschappij denkt dat de overheid onmachtig is, wórdt die ook onmachtig... Bedrijven palmen overheden gemakkelijk in.”

“Hoe laat je bedrijven bijdragen aan het oplossen van grote maatschappelijke problemen... Regeringen hebben een groeiende behoefte om bedrijvigheid te sturen. Maar hoe doe je dat zonder belastinggeld weg te geven aan bedrijfseigenaren en aandeelhouders? Hoe voorkom je dar de overheid alleen de kosten voor bedrijven drukt, zonder dat de samenleving evenredig meeprofiteert? Hoe kunnen politici de economie een kant op sturen die het welzijn van de samenleving verhoogt?” 

“Mazzucato is een voorstander van industriepolitiek. Maar niet zoals overheden die vaak praktiseren... risico’s weghalen bij bedrijven... Overheden zouden hun subsidies moeten terugvragen... meer eisen, minder weggeven... ‘Je moet ervoor zorgen dat de overheid ook meedeelt in de beloning. Socialiseer niet alleen de risico’s, maar ook de opbrengst.... Industriepolitiek is er altijd geweest, alleen noemden regeringen het niet zo... De moderne industriepolitiek die ik bepleit, richt zich op uitdagingen: hoe wordt de bevolking gezonder? Hoe gaan we klimaatverandering tegen?... Bedrijven die daar plannen voor hebben dingen mee in de aanbestedingen of subsidies. Precies zoals gebeurde toen de Amerikaanse overheid bedrijven vroeg om mee te denkenover de maanmissie.”

“Het is ook heel belangrijk dat belastingvoordelen ook daadwerkelijk investeringen uitlokken [als deze worden gegeven door de overheid]. En niet dat ze louter belastingen verlagen voor bedrijven... ook voorwaarden aan werkomstandigheden en energie-efficiëntie... want je wil dat publiek geld beter zaken doen stimuleert... Overheden moeten strenge voorwaarden verbinden aan steun.”

“Deals moeten sowieso open en transparant zijn... De overheid kan onder voorwaarden een lening verstrekken. Daarom hebben we meer wetenschappers nodig in de overheid. Zodat ze de bullshit eruit kunnen zeven. Het probleem is... dat bedrijven die het hardst lobbyen vaak geld krijgen. Maar je moet... de bedrijven eruit pikken die willen investeren en innoveren om overheidsdoelen te halen rond gezondheid, welzijn, klimaat, de digitale kloof tussen rijk en arm. Dat kunnen ook kleine bedrijven zijn... Ze zouden moeten inzetten op bétere groei... inclusieve en duurzame groei. Anders gooien we steeds meer geld in hetzelfde systeem.” Een systeem dat volgens Stiglitz e.a. manco’s vertoont en niet goed werkt.

“Het probleem is niet groei, maar hóé we groeien. We hebben veel diensten nodig om naar duurzaamheid te innoveren... Twee miljard mensen hebben geen toegang tot schoon water. De innovatie die nodig is om hun water te geven, zorgt voor groei... Dan wordt aanbesteding onderdeel van je innovatiebudget... Schrap alle stomme overheidsuitgaven. Er wordt veel geld verspild aan bedrijven, aan subsidies die geen impact hebben op de economie, aan het overmatig verzorgen van bedrijven... De overheid moet meer capaciteit krijgen en meer empathie. Het probleem is dat ze mensen ziet als klanten in plaats van mensen met rechten... De overheid moet ter verantwoording worden geroepen.” Overheid en bedrijven moeten samenwerken. “We kunnen ook de overheid verbeteren.”