'Kan de markt vriendelijker?'

Civis Mundi Digitaal #149

“Kritiek op het neoliberalisme is sinds de kredietcrisis van 2008 flink toegenomen. [...Omdat dit] heeft geleid tot grote maatschappelijke ongelijkheid..  Schaadt bovendien de planeet... Is een socialer model denkbaar? Een ‘morele economie van aansprakelijkheid", die uitbuiting tegengaat?... Dat onderzoekt Nick Romeo in zijn boek The Alternative: How to built a just economy. De Amerikaanse journalist, werkzaam voor The New Yorker… bespreekt acht projecten… die op alternatieve wijze met ‘de markt’ omgaan. Een ervan is de biologische supermarkt De Aanzet in de Amsterdamse Pijp, die sinds 2020 werkt met true pricing... ook ‘verborgen kosten’ zijn meegenomen, zoals duurzaam gebruik... en redelijke lonen... Inmiddels brengen zo’n 200 levensmiddelenwinkels in Nederland de ware prijs in rekening, maar grote supermarkten wachten af... Consumenten zijn echt niet bereid om 10 procent meer te betalen voor brood.”

"Een ander project helpt werklozen aan werk. “De tijd dat de Amerikaanse overheid mensen actief aan werk hielp, ligt ver in het verleden... New Deal creëerde nog 29 miljoen banen... Ruwe marktwerking leidt [nu] ertoe dat miljoenen Amerikanen structureel te weinig verdienen... De auteur bepleit een living wage voor de 50 miljoen Amerikanen onder de armoedegrens... ‘een inkomen waarvan je kunt sparen’.”

“Romeo’s alternatieve model komt vaak neer een publieke organisatie die een project begint en na verloop van tijd commerciële bedrijven weet te interesseren... Een voorbeeld is... om publieke platformen in te zetten voor freelancers... Voor werk zijn ze ]tot dusver] vaak overgeleverd aan commerciële bemiddelaars, die 20 tot 50 procent van het loon inhouden. Wingham Rowan kwam op het idee publieke banenplatformen op te richten, die slecht 2,5 procent vergoeding berekenen.”

“’Dat het alternatieve kapitalisme nog niet is doorgebroken wijt Romeo deels aan het economie-onderwijs, waarin klassiek neoliberaal denken leidend is. [... Ondanks] een alternatief CORE, dat inmiddels op 400 universiteiten wordt onderwezen. Zij benaderen de markt als instrument om armoede en klimaatverandering te bestrijden... Vaak gaat het om kleinschalige en geïsoleerde coöperatieve projecten, afhankelijk van overheidssteun... Bedrijven doen niet direct mee... Zeldzaam zijn de alternatieve projecten die het redden. Het grote voorbeeld is Mondragon. Deze Baskische coöperatie... telt bijna honderd bedrijven, 70.000 werknemers en zet 10 miljard euro om... Internationaal... staat ze voor nieuwe dilemma’s... in lagelonenlanden. Moet je Mexicanen en Chinezen dan betalen volgens dezelfde Baskische ‘morele maatstaven’? Al streeft Mondargin een rechtvaardiger kapitalisme na, tot nog toe is dat nog niet gebeurd.”