Vlamingen en Nederlanders over hun Amerika

Civis Mundi Digitaal #14

door Wim Couwenberg

Vlamingen en Nederlanders over hun Amerika

Wim Couwenberg

Bespreking van: Jo Detavernier (red.), Mijn Amerika. Vlamingen en Nederlanders over hun Verenigde Staten. Uitgeverij Pelckmans, Kalmthout, België 2012.

Voegt dit boek nog iets toe aan de overvloed aan informatie die we al via boeken (recent nog het boek van Geert Mak over zijn reis door Amerika), tijdschriften, kranten en andere media verspreid wordt. Dat is zeker het geval. Het is namelijk een boek over hun Amerika zoals een aantal Vlamingen en Nederlanders dat reusachtige land persoonlijk ervaren en intellectueel verwerkt hebben door daar te werken of te studeren. In Nederland leeft een sterkere Angelsaksische traditie dan in Vlaanderen. In dit boek valt dat verschil helemaal niet op. Het is ontstaan uit de ambitie de aan de rijk voorhanden Amerika-boeken een uitgesproken positieve bundel toe te voegen. De medewerkers aan dit initiatief werd gevraagd zich te concentreren op een bepaald aspect van Amerika waar zij bijzondere waardering voor koesteren. Zij hebben dat inderdaad gedaan vanuit heel uiteenlopende invalshoeken: sterk persoonlijk doorleefd en zelfs autobiografisch of meer vanuit een historische of academische benaderingswijze. De redacteur is erin geslaagd al die verschillende impressies aardig te structureren onder pakkende indelingskopjes zoals: Amerika droomt, werkt, entertaint, denkt, verwelkomt en lacht.

Onder de titel ‘Het geluk achterna’ stelt bijvoorbeeld oud-premier Mark Eyskens de Amerikaanse leuze van ‘pursuit of happiness’ tegenover het Europese streven het ongeluk van zijn burgers zoveel mogelijk te voorkomen. Het geluk, zo hebben Amerikanen inmiddels zelf ervaren, zit vaak wel meer in het streven ernaar, de ‘happiness of pursuit’. Waarin onderscheidt Amerika zich nog meer van Europa? De correspondente Hélène Schilders ziet dat verschil vooral gelegen in het culturele vlak: Europa dat zich profileert door zijn culturele verscheidenheid, Amerika dat zijn identiteit zoekt en vindt in een aantal bindende ideeën die bij het ontstaan ervan verankerd zijn in de Onafhankelijksverklaring van 1776. De redacteur van deze bundel wijdt daar een mooi opstel aan waarin de meest sprekende fragmenten van die verklaring toegelicht worden.

In dit boek wordt opnieuw de levenskracht, de energie, het diepgewortelde optimisme van Amerikanen gesignaleerd en geprezen. De wielerjournalist en bioloog Rick Vanwalleghem doet dat op een heel persoonlijke wijze door zich als West-Vlaming te stellen als de volstrekte tegenpool van de Amerikaanse levensstijl. Hij zegt terloops wel enkele stoute dingen over Amerikanen zoals hun naïviteit, hun soms lachwekkend patriottisme als ook hun godsdienstfanatisme. Maar hij liet zich anderzijds graag meedrijven op hun golven van enthousiasme en werd warm van de energie die zij, zij het wel eens te veel, uitstralen. Een andere medewerker stelt het Amerikaanse primaat van zelfverantwoordelijkheid tegenover de zieligheidscultus in Europa. Respect moet je daar metterdaad verdienen in plaats van dat bij voorbaat op te kunnen eisen zoals in Europa. Sinds het neoliberalisme in Europa de toon aangeeft is dat verschil wel minder geworden. De filosoof Ludo Abicht begint met zich te verwonderen over de domheid die hij vooral in de biblebelt van Amerika aantrof, de ongecensureerde license to be stupid om daarop aansluitend een loflied te zingen op de Amerikaanse cultus van vrije meningsuiting en intellectuele creativiteit. Amerika, zo voegt de jurist Mattias Storme hieraan toe, is een opvallende debating society. Hij licht dat onder andere toe aan de hand van zijn ervaringen op Amerikaanse universiteiten. Geheel in lijn hiermee ligt de bijdrage van de Nederlandse journalist, o.a. oud-correspondent in Washington, Frans Verhagen onder de titel: Dat zeg je nu wel, maar.. de discussiecultuur in Amerika. De beste bronnen voor intelligent debat over belangrijke onderwerpen zijn nog steeds de Amerikaanse geschreven media, aldus Verhagen. Amerika is geboren en vormgegeven in intens debat.

Ieder van al deze persoonlijk getinte Amerika-ervaringen is zeer de moeite van het lezen waard. Een boeiende en geslaagde bundel.