Corruptie en ethiek

Civis Mundi Digitaal #37

door Michel van Hulten

Prof. dr. J.F. (Johan) Wempe
benoemd tot hoogleraar Business Ethics aan de Vrije Universiteit, aanvaardde  zijn ambt op vrijdag 13 mei 2016 met het uitspreken van de rede: 

Morele moed van ondernemingen, de contouren van een prospectieve ethiek

http://vu.nl/nl/nieuws-agenda/agenda/2016/apr-jun/13mei_profdr-jfdb-wempe.aspx

 

Ontleend aan de uitnodiging ter bijwoning van het uitspreken van de oratie:

 

Prospectieve ethiek is nodig om morele vraagstukken op te lossen

De moedige onderneming. De contouren van een prospectieve ethiek

  • Spreker prof.dr. J.F.D.B. Wempe
  • Onderdeel Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde
  • Categorie Business and Organisation
  • Evenementtype Oratie

Morele vraagstukken zijn in de kern de grote vraagstukken van deze tijd . Dat geldt voor het klimaatprobleem, de crisis in het financiële systeem, het vluchtelingenvraagstuk, het grensoverschrijdende terrorisme en bijvoorbeeld het probleem van obesitas. Ethische theorieën schieten tekort om de morele kern van die vraagstukken als zodanig te begrijpen en op basis van dergelijke morele begrippen een stukje dichter bij een oplossing te brengen. In zijn openbare les gaat Johan Wempe in op de vraag hoe we een toekomstgerichte, prospectieve ethiek, kunnen ontwikkelen die inzicht geeft in de morele kern van deze vraagstukken en kan helpen bij oplossingen voor de toekomst.

Bedrijven spelen een grote rol in het ontstaan van deze grote maatschappelijke vraagstukken, maar kunnen ook een grote rol spelen bij het vinden van de oplossing door deze een stapje dichterbij te brengen. “Dat vergt morele moed van ondernemingen, het denken over de grenzen van de eigen verantwoordelijkheden en een keuze om bij te dragen aan maatschappelijke doelen. Onderwijs, met name het bedrijfskunde-onderwijs, heeft hier ook een belangrijke taak. Docenten moeten de studenten voorbereiden op een rol binnen bedrijven en organisaties van de toekomst”, aldus Wempe. Hij verkent in zijn oratie de contouren van een prospectieve ethiek voor bedrijven.

Te beperkte rol ethici
Het is verbazingwekkend hoe beperkt de bijdrage van ethici is aan de debatten over deze vraagstukken en hoe weinig morele argumenten ze in die debatten aandragen. Belangrijke oorzaken hiervan zijn de gerichtheid van de ethiek op individuele menselijke beslissingen en het onderzoeken van de schuldvraag, wie kan achteraf waarvoor verantwoordelijk gehouden worden? De oplossingen die uit deze manier voortkomen hebben soms zelfs een averechts effect: mensen gaan zich indekken, vallen terug op regels en procedures en durven niet meer over de grenzen van hun eigen strak omschreven bevoegdheid te kijken. Verantwoordelijkheden worden ingeperkt of afgeschoven.

Wereldproblemen die we moeten oplossen
We leggen het probleem bij de financiële crisis uit als een probleem van graaiende topbankiers. We zoeken de oplossing nu in meer toezicht op die bankiers en in een bankierseed. Ook staan er nu al meer fossiele energiereserves op de balansen van bedrijven dan we de komende decennia kunnen benutten. Over het algemeen zijn we het er over eens dat we als wereldsamenleving de gemiddelde temperatuurstijging van de aarde terug moeten dringen tot twee graden om de klimaatverandering niet te laten ontaarden in ontwrichtende processen. Consumenten en bedrijven kijken hierbij verwachtingsvol naar overheden die falen om richting te geven aan de noodzakelijke veranderingen.

© Copyright Vrije Universiteit Amsterdam

 

Ga voor de volledige tekst van de oratie naar www.feweb.vu.nl/oration-wempe