Gedichten over religie en verval van waarden
Civis Mundi Digitaal #53
door Piet Ransijn
Bij het artikel van Patricia van Bosse over godsdienstwetenschapper Karen Armstrong, over reiligie, geweld en de islam
Deze selectie bevat enerzijds gedichten over wereldwijde religieuze en culturele ontwikkelingen, anderzijds een paar persoonlijke gedichten met een eigen visie. Beide hangen samen. Ze zijn al eerder geschreven dan het genoemde artikel over Karebn Armstrong.
In nr 25 in het eerste artikel dat ik na mijn pensioen schreef bij mijn ’come back’ bij Civis Mundi, parafraseerde ik uit de bestseller De sociologische visie van Charles Wright Mills: “Deze visie omvat het vermogen de wereld en onszelf in onderling verband te zien: het vermogen ons van het ene perspectief naar het andere te verplaatsen... het vermogen om omwentelingen... in verband te brengen met innerlijke kenmerken in onszelf. En daardoor de samenhang te begrijpen van wat zich in de wereld afspeelt met wat in onszelf gebeurt. Bij deze visie gaat het om een soort ‘zelfbewustzijn’ en bewustwording van onze situatie ‘als deelnemers in plaats van toeschouwers’." Wat er in de wereld gebeurt, staat niet los van ons. We zijn een onderdeel van het geheel.
Die deelnemers zijn niet alleen de leidende en spraakmakende figuren, maar ook ’de talloos veel miljoenen’ in temen van W F Hermans. Ieder speelt zijn onderdeel in het wereldtoneel, sommigen een hoofdrol, anderen betrekkelijk onbeduidende bijrollen, die bij elkaar genomen bepalend zijn voor de rol van de leiders. De dynamische wisselwerking tussen leiders en collectief is een cruciaal thema, dat meer onderzocht zou kunnen worden en ons een sleutel tot de geschiedenis kan aanreiken, waarop ik meer zou willen ingaan, als de tijd en de gelegenheid daarvoor beschikbaar is. In onderstaande gedichten komt iets van die dynamiek tot uitdrukking.
Religie en geweld 2017 09 27
Religie is geen wezenlijk probleem
Het probleem is dat religie verdween
Religie in de zin van transcendentie
kent een vredige intentie
Als religie leidt tot politiek geweld
is het er droevig mee gesteld
De verbinding met het geheel* *Religie zou verbinding betekenen
slaat om in het tegendeel:
Religie wordt dan politiek
die geen andere uitweg ziet
dan destructief geweld en fanatisme
Religie wordt verminkt tot dogmatisme
Religie verdween op de achtergrond machtspolitiek kwam op de voorgrond
Wijzen hebben keer op keer verteld
dat transcendentie vrij is van geweld
Het is een bron van kracht en vrede
delen heiligen en wijzen mede
Verbinden wij ons met de bron
waar authentieke religie begon
zo hebben de wijzen ons verteld
dan vinden wij een einde van geweld
Er zijn gewelddadige krachten
die moeilijk zijn te verzachten
Niet bereid tot constructief gesprek
door een verblind en fanatiek gebrek
In een wereld waar nihilisme niet is begrepen
tot moreel en ethisch relativisme is afgegleden
blijven er algemeen aanvaarde waarden
met universele geldigheid op aarde
Zoals eerbied voor het leven
bovenal voor menselijk leven
Maar ook voor dieren en planten
die worden verwoest aan alle kanten
Maar alle grote religies leren
dat wij ook de schepping moeten eren
als het scheppingswerk van God
dat door mensen nu vernietigd wordt
Dat geldt eveneens hun medemensen
Door excessieve destructieve wensen
verstoren wij het evenwicht in de natuur
Dit verwoest de schepping op den duur
God is simpelweg de scheppingsbron
waarmee de kosmos ooit begon
die zich hult in transcendentie
voorbij de meest subtiele frequentie
Alleen het menselijk bewustzijn
is in staat er één mee te zijn
als het gedachten transcendeert
zo hebben de wijzen geleerd
In die transcendente diepte
verenigt het bewustzijn zich als liefde
die de sterren en de zon beweegt*
als de bron van al wat is en leeft
Toen contact met de bron verdween
rees meer dan één onoplosbaar probleem
bij de mensen met barbarenzielen* *Term van Heracleitos van Efese
die voor goud en voor idolen knielen
in geweld een toevlucht te zoeken
op grond van hun heilige boeken
bij gebrek aan scheppingskracht
en contact met een hogere macht
Fijn besnaarde menslievende zielen
die niet voor macht en rijkdom knielen
wijzen geweld van de hand
beoefenen religie tolerant
Zoals ook humanisten en boeddhisten
taoïsten, shintoïsten en confucianisten
die niet over god en goden twisten
zoals velerlei theïsten, ook de atheïsten
Ze willen niet meer in geloven
in eeuwig heil van boven
maar in goddelijkheid van mensen
voor wie zij vrede, heil en zegen wensen
*Dante, L’ amore qui muove il sole et les altere stelles: de liefde die de zon en andere sterren beweegt, slotzin Divina Commedia
‘2015 was het jaar van dodelijk verval machteloos en verwend Westen’ http://time2wakeup.me/?p=2237:
"De Britse auteur en rasjournalist Christopher Booker schrijft dat in 2015 pijnlijk duidelijk werd dat ‘onze verwende, machteloze en gedespiritualiseerde beschaving’ zich in ‘dodelijk verval’ bevindt, wat de komende jaren alleen maar dreigt te versnellen. Maar net zoals de burgers van het oude Rome niets in de gaten hadden totdat hun hele stad in brand stond, denken de meeste Europeanen en Amerikanen nog steeds dat er nooit een einde zal komen aan hun manier van leven – en dat terwijl de onzalige gelegenheidscoalitie tussen links/liberaal en islam er ondertussen alles aan doet om onze ooit vrije, stabiele en welvarende samenleving tot op de grond toe af te breken."
Beschaving in opkomst en verval 2017 10 22
Voor Europa lijkt een slag verloren
De islam ziet zich uitverkoren
heeft nog een visie en een missie
die dikwijls echter leidt tot frictie
De geweldsexcessen daargelaten
van degenen die het Westen haten
gelooft men daar ook nog in waarden
in rechtvaardigheid op aarde [1]
Een gematigd normatief systeem
dat hier grotendeels verdween
bij mensen die hier lang vertoefden
en voorziet in wensen en behoeften
Een substituut voor godsdienst
bewijst het land een wederdienst
als complement voor hedonisme
immoreel gedrag en nihilisme
Enkele aldaar beleden waarden
Een cultuur die hedonisme preekt
met geestelijke waarden breekt
raakt in geestelijk verval
richt zichzelf ten gronde
Zij verliest zich in gebral
dat overal wordt uitgezonden
Bekende Nederlanders werken mee
Het klootjesvolk volgt hen gedwee
Een wereld zonder geest en God [2]
maakt zich op den duur kapot
weet zichzelf niet in te perken
door zichzelf omhoog te werken
Als er geen religie wordt beleden
zijn dan in wezen onze bezigheden
niet onzeker, zinloos en omstreden
en beperkt tot een kortstondig heden?
God is in beginsel het geheel
waarin ieder onderdeel
een deel is van het geheel
waar het zijn zin in krijgt
Als een deel zich overstijgt
en zich neigt naar de totaliteit
In eenvoud en verbondenheid
zich naar een ander neigt
Waar men valse goden vereert
verslaafd aan technische creaties
en onze aarde niet als moeder eert
daar dreigen harde confrontaties
van de mensen met hun creaties
Zoals vroeger geloofssystemen
onze vrijheid konden ontnemen
zo dreigen nu de eigen creaties
niet alleen in geldsystemen
te leiden tot malversaties
De macht van de tovenaarsleerling
blijkt uiteindelijk maar zeer gering
en beheerst door tomeloze krachten
die zijn daden in beweging brachten [3]
Er is meer leiding nodig
Religie lijkt niet overbodig
Als mensheid overleven op aarde
vraagt ook geestelijke waarden
Materieel gewin en hedonisme
leidt uiteindelijk tot broedertwisten
Dat geldt ook voor dogmatisme
Het gaat niet om een isme
Maar het gaat om waarden
voor de hele mensheid
om de toekomst van de aarde
om algehele verbondenheid
met de kosmos en de mensheid
als nieuwe vorm van religiositeit [4]
1. Rechtvaardigheid en barmhartigheid zijn belangrijke islamitische waarden die verenigbaar zijn met de onze moderne samenleving, anders dan dogmatisme. Een gemoderniseerde aangepaste religie blijkt door vele moslims reeds te worden gepraktiseerd, zoals bij andere religies. Veel meer moslims lijken gemoderniseerd dan geradicaliseerd, hoewel deze laatsten meer van zich doen spreken dan de ’zwijgende meerderheid’. Dit ondanks gewelddadige teksten in de koran, die door de meeste moslims niet worden gepraktiseerd en in de praktijk niet worden beleden, soms zelfs worden bestreden of anders geïnterpreteerd, zie bijv. Karin Armstrong, De islam, De profeet en Een geschiedenis van God en mijn artikelen over de islam.’De zachte krachten zullen zeker winnen op het eind’, hoewel er nog wel een paar hobbels genomen dienen te worden.
2. Zie Peter Sloterdijk en Thomas Macho, Geld, geest God, besproken in nr 34
3. Haar het sprookje van Goethe over de tovenaarsleerling. Zie ook het werk van Durkheim, Elias, Goudsblom e.a. over grotendeels onbeheersbare maatschappelijke ontwikkelingen met een eigen dynamiek.
4. Zoals bijv. beleefd door ruimtevaarders die de aarde zagen, Edgar Mitchell, Wubbo Ockels, André Kuipers, natuurkundigen als Einstein, Schrödinger in Mind and Matter, Heisenberg in Der Teil und das Ganze, Physics and Beyond, Capra in The Tao of Physics; The Turning Point; sociologen als Saint-Simon, Comte, Durkheim, Sorokin, Laeyendecker en vele anderen, van religiewetenschappers tot ecologen. Bij hen ontwaren we wellicht contouren van een opkomende universele spiritualiteit die verenigbaar is met positieve wetenschap. Wetenschap kan doelen, waarden en zingeving slechts onderzoeken, aldus Weber in Wissenschaft als Beruf en geen zin ons leven geven. Dat geldt voor politieke ideologieën slechts in beperkte en tegenstrijdige mate evenals voor religieuze en andere ideologieën, als deze geen universele menselijke waarden, inzichten en verbondenheid bieden.
De islam en de profeet* 2017 09 27
De twee kanten van de islam
zijn te zien bij de profeet
Ze sluiten daarbij aan
als je er meer van weet
De ene kant is tolerant
Aan de andere kant
viel niet te tornen
aan zijn wijze woorden
en de absolute normen
die hij hoorde
Soms werden polytheïsten
in de godsdiensttwisten
vogelvrij verklaard
was hun leven weinig waard
Onbegrijpelijk dat zoiets mocht
Niet in strijd was met de openbaring
Strijders vonden er iets naar hun gading
als je er maar goed genoeg in zocht
De andere kant was tolerant
Dat schept met ons een band
De islam kan moderniseren
door zich van geweld te distantiëren
Moderne waarden te aanvaarden
Oude en aftandse waarden
te laten varen, ook de straffen
zoals handen afhakken
Of de steniging van vrouwen
die het met een ander houden
Alle mensen krijgen gelijke rechten
zonder dat zij moeten vechten
De geldigheid van de koran
is de peiler van de islam
Die lijkt echter vaak in strijd
met principes van de moderniteit
Volgt men de koran strikt
dan lijkt er een cultuurconflict
dat slechts op te lossen is
als het woord geen wet meer is
Een beetje water bij de wijn
zou een hele stap vooruit zijn
Er blijft ruim voldoende over
voor degenen die geloven
Uit een keurslijf bevrijd
betreden zij de nieuwe tijd
Tolerantie geldt nu wereldwijd
en is met geweld in strijd
Respect en mededogen
passen nu bij alle geloven
Zulke waarden bestaan
gelukkig ook in de islam
Niet alleen in de islam
is dit voor iedereen te wensen
Maar alle medemensen
verdienen een waardig bestaan
Voor de hele mensheid
daagt een nieuwe tijd
Als humane waarden
gelden op de hele aarde
Als humane principes samengaan
en gericht zijn op ons voortbestaan
ongeacht de politieke ideologie
de religie of de levensvisie
De tijd van particularisme
maakt plaats voor universalisme
als eind van ideologische twisten
ook met de polytheïsten
Het vraagt een zekere eenstemmigheid
zicht op eenheid in verscheidenheid
Dan komt een eind aan de onenigheid
aan onbegrip, geweld en strijd
en daagt een nieuwe tijd
Bij mensen van dezelfde soort
moet iets zijn dat bij ons allen hoort
principieel voor alle mensen geldt
Net zoals de waarde van het geld
Zoals je de waarde van een munt
in een andere valuta omwisselen kunt
gelden algemene menselijke waarden
in gepaste munten overal op aarde
*Na lezing van Karin Armstrong, De Profeet; Mohammed: Een westerse poging tot begrip van de islam; De islam: Geschiedenis van een wereldgodsdienst en andere werken. Zie mij artikelen in nr 38 e.v.; verder John C. Rankin, The Real Muhammed in the Eyes of Ibn Izak (de eerste biograaf van Mohammed, een eeuw na dato).
De wens te worden begrepen 2017 09 29
Hoe iemand je ziet
zo ben je niet
Het geeft verdriet
als niemand je ziet
zoals je werkelijk bent
Hoe je voor een ander bent
is niet hoe je jezelf kent
Heb je recht van spreken
recht te worden begrepen?
In diepste wezen
word je soms begrepen
alsof je begrepen wordt
door een alwetende God
Toch blijft de wens
om door een mens
te worden gekend
zoals je werkelijk bent
Al is het maar één mens
die onbevooroordeeld
je niet beoordeelt
naar zijn eigen wens
Wees dan zelf die mens
Vervul je eigen wens
dan voor een ander mens
Men leeft zijn eigen leven
met een eigen taak of baan
vaak zonder elkaar te verstaan
Toch blijft er in een mens
een diepe persoonlijke wens
te worden bemind en begrepen
om het leven zin te geven
De wens dat je niet eenzaam bent
omdat er een ander is die je kent
De alwetende God die je kent
blijft ver en transcendent
Een lichtje 2017 10 26
Iets wezenlijks heeft mij behoed
mij telkens weer gevoed
als ik dreigde onderuit te gaan
Op dat wezenlijke komt het aan:
Iets dat ons op kan beuren
als er reden is tot treuren
Iets dat bij je blijft
en je weer voortdrijft
dat leeft en leven blijft
bezieling geeft bij wat je schrijft
Een lichtje dat niet uitgaat
als iedereen voorbij gaat* *Zoals in de parabel van de barmhartige Samaritaan
Dat zorgt dat je blijft staan
als anderen onderuit gaan
Dit lichtje dat mij niet verliet
is mijn verdienste niet
Het werd aan mij gegeven
als lichtpunt in dit leven
om er iets van door te geven
Paulus, Loflied van de liefde
Geloof, hoop en liefde 2017 10 25
Ik geloof
in liefde en trouw
tussen mij en jou
Ik geloof nog in zielen
die voor elkaar vielen
in levende lijve
verbonden blijven
Mij heeft het leven
een missie gegeven
een taak, een opdracht
die ons samenbracht
Ik leef vanuit hoop
en ook vanuit geloof
in vrede en liefde
Die in de diepte
het leven doet leven
als kostbaar gegeven
***
Ik geloof niet
dat karmisch gepraat
gestoorde relaties
die je overal ziet
afdoende verklaart
Voor elke gestoorde relatie
een andere interpretatie
De kans is maar klein
dat het geen karma zal zijn
Een karmische relatie
geeft alles een explicatie
Ik geloof in de liefde
die ons bezielt in de diepte
Ik geloof in de Ware
Het goede, het schone en ware
Ik geloof nog in liefde en trouw
van man en vrouw
****
De toekomst ligt open
Wij kunnen hem maken
als wij erin geloven
Als wij niet verzaken
de toekomst te maken
Wij kunnen hem breken
als wij blijven steken
in karmisch verleden
dat wij steeds vermeden
Wij zien het verleden
gekleurd door het heden
en zien ook het heden
vanuit het verleden
Wat wij zien als feit* *fait, fact betekent letterlijk (wat is) gedaan
gedaan en verricht in de tijd
De toekomst ligt open
voor ons om te geloven
In toebedeelde taken
als mogelijkheid
voor de komende tijd
om het te gaan maken
Als toekomstprojecten
waarin ik een plek zie
als missie en mogelijkheid
voor ons in de komende tijd
Het Koninkrijk is nabij*
voor jou en voor mij
open aanwezig en vrij
in jou en in mij
*****
Ik geloof nog in waarden
die onze toekomst op aarde
bepalen als opdracht
en vormende kracht
Wie dit geloof verliest
voor een eindeloos niets
en geen waarden kiest
Leidt groter verlies
dan lijf en goed
dan dooft het licht*
In ons blijft een licht
een nimmer dovend licht
dat ieder mens verlicht
*’De tijd is vervuld (gekomen) en het Koninkrijk van God is nabij gekomen.’ (Markus 1:15)
“En toen Hij door de Farizeeën ondervraagd werd, wanneer het Koninkrijk van God zou komen, antwoordde Hij hun en zei: Het Koninkrijk van God komt niet op waarneembare wijze. En men zal niet zeggen: Ziehier of ziedaar, want, zie, het Koninkrijk van God is binnen in u” (Lukas 17:20-21, Herziene Statenvertaling, 2006)
Markus 12:33 [God] “lief te hebben met heel het hart en met heel het verstand en met heel de ziel en met heel de kracht, en de naaste lief te hebben als zichzelf, is meer dan alle brandoffers en slachtoffers. 34 Toen Jezus zag dat hij verstandig geantwoord had, zei Hij tegen hem: U bent niet ver van het Koninkrijk van God.”
*H M van Randwijk, oud plaatsgenoot, oud Ilpendammer:
Wij staan tesaam voor het gericht
voor goed of kwaad te kiezen,
een volk dat voor tirannen zwicht
zal meer dan lijf en goed verliezen
dan dooft het licht
Een zachte vlam 2017 10 14
De boodschap van Braco, een Kroatische ’ziener’, vrij vertaald
In ons brandt een zachte vlam
die onzichtbaar ons verwarmt
In iedereen die hier op aarde kwam
is deze vlam vanuit een vonk ontvlamd
Vaak bleef het slechts een vonk
die met de jaren tragisch slonk
onder zware lasten van het leven
Maar altijd brandende gebleven
kan hij dan op ieder uur
ontvlammen als een vuur
wanneer er in ons iets ontvlamt
de ene vlam de andere omarmt
Dan gloeien vlammen tot een vuur
dat elke vlam in zich verbindt
zoals een moeder met haar kind
Als vlammen van hetzelfde vuur
zijn de meesten elkaar welgezind
waardoor iedereen elkaar bemint
Ooit is dit vuur bij ons geweest
We noemden het de Heilige Geest
Het kwam niet van een hemelgewelf
Het daalt niet uit de sferen neer
Wij geloven dat niet meer
Wij voelen het nu in onszelf
Wij zien het en wij zijn het Zelf
