President Macron duurzaam verzwakt door de affaire Benalla

Civis Mundi Digitaal #64

door Jan de Boer

Waar de Franse president Macron "voorbeeldig gedrag" als een van de pijlers van zijn vijfjarig presidentschap heeft uitgeroepen, de affaire Benalla toont een ernstig tekort aan ethiek en verantwoordelijkheid van de uitvoerende regeringsmacht. Deze affaire veroorzaakt nu de zwaarste crisis waarmee Macron sinds zijn verkiezing wordt geconfronteerd.

Alles is begonnen op 18 juli met een video en de identificatie door het dagblad Le Monde van Alexander Benalla, een van de steunpilaren van de presidentiële missie, die zich met een politiehelm op het hoofd met grof geweld wierp op twee manifestanten tijdens een 1mei-manifestatie en hen op schrikbarende wijze mishandelde. Benalla die toestemming had gekregen de tussenkomst van de ordetroepen tijdens deze manifestatie te "observeren " heeft volgens het kabinet van Macron straf gekregen: een ontheffing van zijn functie gedurende vijftien dagen. Deze kennelijk niet door Macron genomen beslissing en het absolute stilzwijgen van de president gaf voedsel aan de eerste verdenkingen inzake het functioneren van de top van de Franse Staat.

Na eindeloos getreuzel en een rampzalige communicatie die de affaire steeds minder beheersbaar maakte, besloot de president op 20 juli wat hij al direct in het begin had moeten doen: het ontslaan van deze naaste medewerker van wie het profiel, zijn methodes en relaties al heel lang Macron en zijn omgeving hadden moeten waarschuwen. Sinds zijn identificatie en de berichtgeving door

Le Monde is er door journalisten nog een hele serie van ook gewelddadige misdragingen door Benalla aan de kaak gesteld. Een voorbeeld: Benalla is een paar jaar geleden nog vier dagen in dienst geweest bij een vroegere presidentskandidaat Montebourg, voordat hij op staande voet werd ontslagen wegens het veroorzaken van een auto-ongeluk waarbij hij probeerde te ontvluchten.

De beslissing van Macron is veel te laat gekomen om een einde aan dit gewelddadige schandaal te maken dat nu de gebreken van een uiterst gecentraliseerde machtsuitoefening aan het licht heeft gebracht. Deze door Macron uit efficiency-overwegingen om het land te hervormen gewenste verticaliteit, is nu verworden tot een karikatuur en - zegt Le Monde terecht - keert zich tegen hem.

De president houdt ervan om met zijn getrouwen als een commando te functioneren. Het is een systeem waarin absolute trouw boven alles wordt gesteld, dat nu geleid heeft tot een zeer grote politieke fout van de president die zich graag mag vergelijken met Jupiter en dan kennelijk ook met het romeinse gezegde "licet Iovis non licet bovis" oftewel: wat aan Jupiter is toegestaan, is niet aan ieder rund toegestaan. Uit journalistiek onderzoek is nu ook gebleken dat Benalla met het presidentieel echtpaar een bijzondere intieme relatie heeft, bij het Élysée een eigen optrekje heeft en het echtpaar altijd en waar dan ook vergezeld. Dat maakt de affaire er niet frisser op.

De consequenties zijn bijzonder ernstig want deze affaire heeft alle kenmerken van een staatsaangelegenheid. Frankrijk wordt geconfronteerd met een uitvoerende macht die duidelijk zichtbaar heeft gekozen een persoon te beschermen die tot de naaste en intieme medewerkers van de president behoort met een even duidelijke minachting voor wetten en regels. Zo bijvoorbeeld de minister van binnenlandse zaken of goed geïnformeerde hoge ambtenaren op zijn ministerie die niet de justitie op de hoogte hebben gesteld. Zo ook de prefectuur van de Parijse politie waarvan drie kaderleden die betrokken waren bij de gewelddadige actie van Benalla, nu zijn bestraft. Het is nu een staatsaangelegenheid geworden omdat het de uitvoerende macht duurzaam verzwakt. Dat nog zonder rekening te houden met de parlementaire meerderheid van de beweging " En Marche" van Macron die verlamd en het spoor bijster is door de houding van het Élysée.

Ondanks alles mag Frankrijk zich feliciteren dat uit democratisch oogpunt de tegenmachten goed functioneren. Allereerst de pers die hetgeen wat het Élysée verborgen wilde houden, openbaar heeft gemaakt. Vervolgens ook de justitie die nu een onderzoek heeft ingesteld. Tenslotte ook het parlement dat tot een dubbele parlementaire enquête heeft besloten om de waarheid aan het licht te brengen. Macron heeft tot dusverre kennelijk geen behoefte om uitleg te geven en deed op 19 juli alle hinderlijke vragen af met de vage uitspraak "de Republiek kan wel tegen een stootje". Dat is niet het geval met het imago van de president die duidelijk niet gebroken heeft met de "oude wereld", die door een meerderheid van de Fransen gezien wordt als de president van de rijken en die zijn eigen politieke partij niet meer of minder als een supportersclub beschouwt waaruit wellicht ook een zekere minachting voor de volksvertegenwoordiging valt af te leiden. De positie van Macron als president is zo duurzaam verzwakt. En dat speelt weer extreem-rechts in de kaart.

Maandag 23 juli is Colomb als minister van binnenlandse zaken door het parlement opgeroepen om tekst en uitleg te geven. Ik ben benieuwd of hij deze affaire politiek overleeft.