Stijging zeeniveau bedreigt de mensheid

Civis Mundi Digitaal #64

door Jan de Boer

Oceanen bedekken meer dan 70 procent van het aardoppervlak en wetenschappers weten vreemd genoeg meer van de planeet Mars dan van de oceanen, laat een serie artikelen in het laatste nummer van "Science et Vie" weten. Langzamerhand komt daar verandering in en worden de verborgen beloftes en bedreigingen van de oceanen voor de mensheid zichtbaar met uiteraard nog alle raadselen van dien. Het lijkt erop dat de oceanen de sleutel van onze toekomst zouden kunnen zijn. Heel lang hebben wij gedacht dat wij straffeloos de oceanen met alle menselijke excessen van overbevissing tot en met het dumpen van plastic op konden zadelen. Een grote vergissing, want alles wijst erop dat hun fysisch-chemische eigenschappen nu sneller dan tevoren gedurende tientallen miljoenen jaren in het nadeel van de mensheid veranderen. Iedereen is wakker geschud. Klimatologen werken aan een rapport dat in 2019 moet verschijnen en de Verenigde Naties hebben het jaar 2020 uitgeroepen als het wetenschappelijke jaar van de oceanen, want er valt nog heel wat te onderzoeken.

Ik beperk me hier tot wat we weten over de stijging van het zeeniveau: 30 cm, 60 cm, 1 meter, 2 meter...? Zelfs 10 cm kan al rampzalig zijn in onze wereld waar de belangrijkste wereldsteden aan de kusten liggen zonder de kwetsbare eilanden in de Grote Oceaan te vergeten. Volgens een in 2017 gepubliceerd Amerikaans onderzoek is een stijging van 10 cm al voldoende om het aantal overstromingen bij de Europese en Amerikaanse kusten van de Atlantische Oceaan te verdubbelen: een verschijnsel dat met 5 cm meer niet alleen steden als Bombay en Abidjan maar ook alle regio’s in de tropische zones van de oceanen betreft. Nog afgezien van deze rampzalige verdwijningen onder water en chronische overstromingen stelt de stijging van het zeeniveau de mensheid voor grote problemen: erosie van de kusten, verzilting van natuurlijke onderaardse waterbekkens, verlies van vruchtbare gronden, een gigantische groei van klimaatvluchtelingen, enzovoort. Alleen Scandinavië en Canada zullen vooreerst gespaard blijven. Hun bodems stijgen nog steeds door het wegvallen van de druk van de ijskap die daar 20.000 jaar geleden tijdens de laatste ijstijd lag.

De grootste vraag betreft nu de toekomst van de kilometers dikke ijskap van Antarctica op het zuidelijke halfrond, die nu jaarlijks slechts enkele millimeters aan de stijging van het zeeniveau bijdraagt. Maar ook deze bijdrage wordt jaarlijks groter door onder meer de toenemende warmte van het zeewater. Als dit proces gewoon doorgaat, zou het waterpeil van de oceanen in 2100 met gemiddeld ongeveer 65 cm kunnen stijgen. Dat is al een rampzalige stijging voor de aan de kust liggende wereldsteden, havensteden, en vruchtbare gronden. Hierbij wordt echter geen rekening gehouden met een mogelijk catastrofaal smelten van de ijskap van Antarctica. Twee Amerikaanse wetenschappers hebben aan de hand van computermodellen zo’n toekomstige ramp voorspeld met als gevolg een stijging van het zeewater niveau met 1 meter in 2100 en zelfs 15 meter in 2500.Ik zie u denken: nou ja, na ons de zondvloed…. Dit scenario is zeer wel denkbaar, want de laatste satellietgegevens tonen aan dat daar al 11 grote gletsjers in de periode 2010-2016 beduidend kleiner zijn geworden. Verscheidene wetenschappers zijn van mening dat zeker in het westen van Antarctica "the point of no-return" al is overschreden.

De stijging van het zeewater niveau zal om diverse redenen niet overal gelijk zijn. Begin 2018 toonde Amerikaans onderzoek aan dat New York bijzonder gevoelig is voor het smelten van bepaalde gletsjers op Groenland en veel minder voor andere smeltende gletsjers. Dat geldt in het algemeen ook voor Brest, Marseille, Tokyo....... Ook de grote zeestromingen spelen een rol. Als bijvoorbeeld de Golfstroom afzwakt - en dat is niet onwaarschijnlijk - zal het zeewaterniveau aan de Amerikaanse oostkust sterker stijgen dan elders. En ook de veranderende winden in de atmosfeer spelen een niet te onderschatten rol vooral in de Grote Oceaan met als gevolg dat El Nino in de komende jaren een fikse stijging van het zeewater aan de westkust van Amerika kan veroorzaken. Een andere belangrijke factor als gevolg van de opwarming van de aarde, is in de komende jaren de evolutie van de omvang van de golven. Een golfdal van 1 meter veroorzaakt in de branding een verhoging van het zeeniveau van 10 tot 20 cm aan de kust. Recent Frans-Engels onderzoek wijst uit dat de winterse golven sinds 1948 in Schotland een verhoging van het zeeniveau tot 70 cm tot gevolg hebben gehad en in Ierland zelfs tot 1,7 meter met alle risico’s van erosie en overstromingen van dien. Deze golven bedreigen met name ook de eilandenrijken in de Grote Oceaan met alle denkbare menselijke en geopolitieke gevolgen.

Eén ding is zeker. De stijging van het zeewater niveau in de oceanen stop niet in 2I00. De Oceanische processen zijn dermate langzaam, dat we vandaag slechts het begin van een oceanisch antwoord op de opwarming van de aarde kennen., aldus Matthias Engel: klimatoloog verbonden aan het Instituut Potsdam. Zelfs bij het meest optimistische scenario van een vermindering van CO2 in de atmosfeer, blijft het zeewater niveau tot het jaar 2300 stijgen. En als dat niet het geval is - en ook dat is niet onwaarschijnlijk - dan gaat de stijging van het zeewater niveau nog duizenden jaren door en kan het in de toekomst gemakkelijk 100 tot 200 meter bedragen.

Hoe dan ook, de onvermijdelijke stijging van het zeewater niveau gaat ook al op korte en zeker op middellange termijn catastrofaal voor de hele mensheid uitpakken.

Wie meer over dit onderwerp wil weten, kan het rapport over oceanische risico’s van het UICN op internet lezen of de website van het Ocean Climate platform raadplegen.