Het klimaat: het Noordpoolgebied aangetast door gas- en olieboringen

Civis Mundi Digitaal #115

door Jan de Boer

Arctica, het Noordpoolgebied, is een uniek en kwetsbaar gebied dat juweeltjes van biodiversiteit herbergt en bijdraagt aan de klimaatregeling van de hele planeet. Maar het is ook een vijandige zone met extreme klimatologische condities, die gevaarlijk zijn voor elke economische activiteit. Ondanks deze beperkingen is het een gebied van boringen: er zijn 599 olie- en gasvelden in productie, in ontwikkeling of ontdekt.

Meer dan onrustbarend is dat hun productie in de komende jaren fors zal toenemen door de financiële steun van banken, investeerders en verzekeraars. Een verhoging van de productie, mede mogelijk gemaakt door onduidelijke, flexibele en onvoldoende regels, opgesteld door deze financiële hoofdspelers om de regio te beschermen. De ongekende cijfers en vooruitzichten tonen de omvang van de expansie van de olie- en gasindustrie. Men kan ze lezen in een op 23 september gepubliceerd rapport van de NGO « Reclaim Finance »: een organisatie gewijd aan financiering en klimaat. Alix Mazounie, coördinatrice van het rapport, laat mij weten dat « Arctica het speelterrein is geworden voor ondernemingen met de hulp van financiële acteurs. Dat leidt ons naar een klimaatchaos als wij geen duidelijke waarschuwingen geven. » Het smelten van het pakijs versnelt door de klimaatverandering en vergemakkelijkt de winning en het transport van de in uitgebreide ondergrondse reserves opgeslagen koolwaterstoffen, die de hebzucht van de olie- en gasindustrie opwekken.

Van de 599 geïnventariseerde plaatsen is meer dan een derde (222) al in productie in de Barentszee, in die van Beaufort en van Kara, of in Siberië, volgens door Reclaim Finance verzamelde gegevens bij het onafhankelijke « Rystad Energy ». De afbakening van het uitgestrekte Noordpoolgebied is die welke gebruikt is door het Programma van toezicht en evaluatie van Arctica (AMAP), één van de werkgroepen van de Raad van Arctica, een intergouvernementeel forum dat samenwerking in de regio stimuleert. Deze velden hebben meer geproduceerd dan het equivalent van alle in 2020 geproduceerde olievaten (ruim 4 miljard) en ze hebben 1,3 miljard ton broeikasgassen uitgestoten. Het probleem is dat deze industrie, die slechts een fractie van de mondiale productie vertegenwoordigt (7,6%), zich in Arctica verder ontwikkelt: 39 velden worden ontwikkeld (waarvan meer dan de helft offshore) en kunnen op korte termijn operationeel gemaakt worden als zij financiële steun krijgen. De productie gaat dan, volgens de gegevens van Rystad Energy, van nu tot 2026 met 20% vermeerderen. Als de andere 338 ontdekte velden ook operationeel gemaakt worden, wordt de productie van nu tot 2030 met 30% verhoogd. In dat geval zou Arctica 15% van de mondiale voorziene groei van de productie van olie en gas vertegenwoordigen.

Dit scenario blijft hypothetisch, zegt Arild Moe, wetenschapper van het Noorse Fridtjof-Nansen Instituut: « Behalve Rusland, dat er massaal gaswinning ontwikkelt, is Arctica niet het eldorado dat men twintig jaar geleden dacht. Er zijn veel velden die niet geëxploiteerd zijn, omdat ze te riskant of te duur zijn ». Veel hangt ook af van wetgeving, maar de meeste geven heel gemakkelijk vergunningen voor onderzoek of exploitatie af. Arild Moe: « Er is geen enkele internationale regulering wat betreft de ontwikkeling van koolwaterstoffen in Arctica ». En zacht gezegd staat dit haaks op de doelen van het – overigens vrijblijvende – klimaatakkoord van Parijs (2015), willen we één van deze doelen, een beperking van de klimaatopwarming tot 1,5 graad, een kans geven.

Behalve de directe uitstoot van broeikasgassen heeft de olie- en gaswinning roetneerslag tot gevolg. Deze geeft ijs en sneeuw een zwarte kleur, waardoor deze oppervlakten minder zonnestraling weerkaatsen. Met als gevolg een vicieuze cirkel die de klimaatverhoging verergert in een regio die er al in hoge mate door wordt getroffen: de temperatuur stijgt er drie keer sneller dan in de rest van de wereld. En dat terwijl de regio een rol als klimaatregelaar voor de planeet heeft.

Deze risico’s verhinderen bedrijven niet om zich op het Grote Noorden te werpen. Reclaim Finance heeft er een veertigtal geïnventariseerd, waaronder de belangrijkste: Gazprom en Novatek (Rusland), met op afstand ConocoPhillips (Verenigde Staten), TotalEnergies (Frankrijk), China National Petroleum Corporation en China National Offshore Oil Corporation (China), Equinor (Noorwegen) en Japan Oil, Gas and Metals National Corporation (Japan). TotalEnergies is de belangrijkste Europese onderneming in Arctica en heeft samen met het Russische Novatek het immense gasproject Arctic LNG2. Achter deze maatschappijen maken talrijke financiële actoren hun projecten mogelijk.

Het rapport van Reclaim Finance: « Zij die zich presenteren als beschermers van Arctica steunen daarentegen de plunderaars, en voeden zo de klimatologische crisis. » Tussen 2016 en 2020 hebben meer dan 120 commerciële banken 314 miljard dollar toegekend aan de 20 maatschappijen die het meest betrokken zijn bij de ontwikkeling van nieuwe olie- en gasprojecten in Arctica. De belangrijkste hiervan zijn JPMorgan Chase, Barclays, Citigroup en BNP Paribas, en niet te vergeten de Russische banken VTP, Sperbank en Gazprombank. In maart 2021 staken investeerders bovendien 273 miljard dollar in bedrijven met activiteiten in Arctica.

Alix Mazouni onderstreept nogmaals dat er alles aan gedaan moet worden om de ambities van de olie- en gasindustrie in Arctica teniet te doen: « Ons vermogen om Arctica te beschermen zijn een beslissende test voor ons vermogen om onze planeet te beschermen ». Volgens een rapport van de Verenigde Naties uit 2020 moet de mondiale productie van gas van nu tot 2030 jaarlijks met ten minste 3 procent verminderen om nog een vage hoop te kunnen koesteren op een beperking van de klimaatopwarming tot 1,5 graad Celsius. En zoals gezegd staat dat haaks op de toenemende mondiale gasproductie, inclusief die op Arctica.

Ook hier zien we weer dat de fraaie woorden ter bescherming van onze menselijke beschaving (de planeet redt zichzelf wel!) niet gevolgd worden door daden van met name de politiek, die aan deze mondiale olie- en gaswinning paal en perk zou moeten stellen.

Geschreven in oktober 2021